شناخت رنگ آبی

«اشتیاق پر از فاصله های بی پایان است . آبی رنگ اشتیاق برای فاصله‌ای است که هرگز نمی‌تواند نزدیک باشد، وعده وسوسه‌انگیز جهان‌هایی فراتر از دنیای ما.»

رابرت هاس Robert Hass شاعر امریکایی

مقدمه

در دست هنرمندان، رنگ‌ها می‌توانند به عمیق‌ترین خواسته‌های ما نفوذ کرده و ادراکات ما یا حتی مسیر تاریخی خود را تغییر دهند . تاریخچه رنگ آبی در هنر نمایانگر رنگی است که عمیقاً با تغییرات در مذهب، تکنولوژی و فرهنگ مرتبط است. هنرمندان از رنگ آبی برای نشان دادن همه افراد از خدایان گرفته تا دهقانان و همه چیز از آسمان گرفته تا بیماری استفاده کرده اند. در این مقاله قصد داریم به تاریخچه این رنگ بپردازیم که تخیل هنرمندان را برای هزاران سال تسخیر کرده است.

بسیاری از آبی هایی که در این مقاله در مورد آنها صحبت می شود، بسته به محل، زمانی که در آن استفاده شده و گاهی اوقات، تغییرات جزئی در ترکیب شیمیایی آنها با نام های مختلفی شناخته می شوند. همچنین رنگینه های آبی عمدتاً به دلیل عدم پایداری ذاتی آنها در نور (مفید نبودن برای هنرمند) مورد بررسی قرار نگرفته اند.

آیا آسمان و دریا آبی است؟

یکی از فراونترین رنگ ها در طبیعت رنگ آبی است . چرا که آبی در آسمان و دریاها دیده می شود این رنگ خود را در لبه های جهان ما، در دورترین نقطه افق و عمیق ترین امتداد دریا نشان می دهد. اما با این وجود چرا این رنگ آخرین رنگی بود که توسط انسان نامگذاری شد و یکی از رنگ هایی بود که بطور مصنوعی خیلی دیر تولید گردید؟ از کشف اولین رنگدانه های مصنوعی آبی بیش از ۳۰۰ سال نمی گذرد!

به نظر می‌رسد که ما همیشه آبی را «ندیده‌ایم»، یا حداقل ممکن است همیشه به آن نام یک رنگ نداده باشیم. ما به عنوان انسان، در مقایسه با قرمز و سبز، گیرنده های بسیار کمتری برای رنگ آبی در چشم داریم. تصور می‌شد که این مورد به این دلیل است که مواد غذایی آبی رنگ بسیار کمی وجود دارد. از این رو در فرایند تکامل، ما به عنوان انسان نیازی به توجه به این رنگ نداشتیم.

باور عمومی بر این است که انسان اولیه فقط می توانست سیاه، سفید و قرمز و سپس زرد و سبز را تشخیص دهد. در واقع، بسیاری از تئوری ها بیان می کنند که انسان ها واقعاً تا همین اواخر نمی دانستند که آبی وجود دارد. ژول دیویدوف، طی تحقیقی که در سال ۲۰۰۶ بر روی قبیله هیمبا (در کشورنامیبیا) انجام داد، متوجه شد که این قبیله نه تنها نامی برای رنگ آبی ندارد، بلکه تشخیص این رنگ برای آنها بسیار سخت است. در یک سری آزمایش برای تشخیص مربع آبی، ۱۱ مربع ارائه شد که ۱۰ مربع آن سبز و یکی آبی بود، اعضای قبیله نتوانستند مربع آبی را که اکثر مردم در دنیای “بیرون” به راحتی آن را انتخاب می کنند، تشخیص دهند.

در واقع بیش از ۶۰۰۰ سال پیش رنگ آبی بسیار کمی وجود داشت. آبی که ما در اقیانوس می‌بینیم به دلیل جذب طیف رنگ قرمز توسط مولکول‌های آب تا رسیدن نور به اعماق آب است. بنابراین همه ما می دانیم که آب خالص بی رنگ است و چیزی را که ما در اقیانوس آبی تصور می‌کنیم، علاوه بر اینکه بخاطر نرسیدن نورهای رنگی دیگر به اعماق آب است بلکه بستگی زیادی هم به ناخالصی‌های موجود در آب دارد.  مثلاً محتوای آهن زیاد و یا تانن Tanin (ماده شیمیائی گس مانند که در میوه ها و درختان وجود دارد) برگ ها و درختان می تواند به آب رنگ قهوه ای بدهد. برای همین است که برای استفاده بعنوان رنگ، نمی توان آبی آب را برای رنگ آمیزی مهار کرد.

در مورد آبی آسمان نیز بایستی بدانید که اتمسفر زمین آبی نیست بلکه آسمان آبی به نظر می رسد! زیرا نور خورشید توسط ذرات ریز در لایه استراتوسفر پراکنده می شود. نورآبی بدلیل طول موج کوتاهتر نسبت به بقیه رنگ ها توسط ذرات موجود در جو زمین بیشتر پراکنده می شود. (تئوری‌های این پدیده ابتدا توسط لرد رایلی، ریچارد گانز، و پیتر دبی و به‌طور دقیق‌تر توسط گوستاو می توصیف شده اند)

با نگاهی وسیع تر، پرهای طاووس نیز آبی رنگ به نظر می رسد. به عبارت دیگر، این به دلیل جذب رنگدانه و انتشار مجدد طول موج های خاص به عنوان یک رنگ نیست، بلکه ناشی از پراش یا خمش جزئی امواج نور است که به عنوان رنگ ساختاری شناخته می شود. بال‌های زنبور بال آبی و بال‌های پروانه مورفو آبی همگی بدلیل انکسار نور آبی هستند، که می‌توان آن را شبیه لایه‌هایی از شکاف‌ها یا رده‌هایی دانست که نور را منحرف می‌کنند و رنگ آبی ایجاد می‌کنند(رنگدانه های فتوترونیک)

حتی چشمان آبی بسیار زیبا نیز یک سراب هستند.  در حالی که چشم های قهوه ای ناشی از رنگدانه هستند ، چشم های آبی به دلیل کمبود رنگدانه ایجاد می شوند.

آبی یک رنگ اصلی در ترکیب رنگ‌های افزودنی و تفریقی است. به عبارت دیگر، در کنار قرمز، نمی توان رنگ های دیگر را با هم اضافه کرد تا آبی شود.  دانیل نلسون در سال ۲۰۱۸ گفت: “کدام رنگ ها ترکیب می‌شوند تا آبی را ایجاد کنند؟” و فرض کرد که فیروزه ای و سرخابی با هم مخلوط می شوند تا آبی شوند.  درست است که با این روش آبی درست می شوداما فیروزه ای نیز در واقع نوعی آبی محسوب می شود. از این رو، در مخلوط کردن سرخابی با آن، تنها رنگ آبی را به آبی دیگر تغییر می دهیم تا اینکه “آبی” بسازیم!

نماد رنگ آبی در طول تاریخ

در طول تاریخ هنر این رنگ اثیری برای نشان دادن همه چیز از خلوص تا آزادی استفاده شده است.  کمیاب بودن رنگ آبی در طبیعت، آن را به یک رنگ لوکس تبدیل کرد. بنابراین، در بسیاری از تمدن های اولیه، این رنگ با الوهیت، ثروت، قدرت و خلوص مرتبط شد.

در دین، این رنگ سنتی مربوط به مریم مقدس است: مادر مسیح، مدونا و مریم باکره. در قرن چهارم پس از میلاد، کلیسای مسیحی شروع به پیوند رنگ ها با شخصیت های مقدس نمود. جای تعجب نیست که گرانبهاترین و منحصر به فردترین رنگ متعلق به مریم، یگانه مادر مقدس بود.

در سیاست، آزادی را تداعی می کند. در طول قرن ۱۸ و ۱۹، رنگ آبی تجسم اصول انقلاب فرانسه بود: آزادی، برابری، و برادری.  تصادفی نیست که رنگ آبی در بین پرچم های ۷۵ کشور دیده می شود.

در طول زمان، آبی رنگ دریا و آسمان بوده است. همچنین وقتی از فضای بیرونی به زمین نگاه کنیم، رنگ آن آبی است.

از تقدس تا مالیخولیا: هنرمندان مشهور و استفاده آنها از رنگ آبی

همانطور که مذهب، تجارت و فرهنگ یک جامعه را شکل داده و تکنولوژی به آن تغییر شکل می دهد، معنای نمادین آبی نیز در اعصار مختلف بدست هنرمندان متفاوت تغییر یافته است.

جوتو: آبی به عنوان بیان امر مقدس

با ارزشی فراتر از طلا، شاید تعجب آور نباشد که هنرمندان قرون وسطی و اوایل رنسانس، از لاجورد برای مهم ترین موضوع خود یعنی مضامین دینی استفاده کنند.

در سال ۱۳۰۳، جوتو یکی از اولین هنرمندان اروپایی بود که این رنگ منحصر به فرد را با نقاشی های دیواری کلیسای کوچک Scrovegni به کار برد. در حالی که دیوارهای آن جزئیات زندگی مسیح را به تصویر می کشد، سقف آن بینندگان را به فضایی ژرف از آبی اولترامارین غبارآلود با ستاره های طلایی فرا می خواند.

برای جوتو، بهشت ​​آبی بود و استفاده از آن، برایش هدفی نمادین داشت. همانطور که خود جوتو گفت: “هر نقاشی یک سفر به یک بندر مقدس است.” در واقع، استفاده از رنگدانه گرانبها برای امری مقدس بیانگر تقوای هنرمند بود.”

آبی همچنین رنگ شنل مریم است که با لباس قرمز سنتی مریم در نقاشی دیواری عیسی مسیح تضاد دارد. به طور واضح، در نقاشی دیواری که مریم را قبل از تولد مسیح به تصویر می کشد، او فقط ردای قرمز را بر تن دارد. این تنها مادر مسیح است که می تواند آبی مقدس را بپوشد، و ارتباطی بین اولترامارین و خلوص الهی را که حداقل در دوران رنسانس در هنر غرب تداوم داشت، تضمین می کند.

آبی تیسین و ظهور یک آبی سکولار

در حالی که ارتباط بین آبی و مسیحیت ادامه داشت، تیتیان آغاز استفاده انسان‌گرایانه‌تر از رنگ آبی است. از یک سو، آبی رنگ مرکزی درنقاشی  تیسین بنام تصمیم باکره (۱۵۱۶-۱۵۱۸) است. در اینجا آبی رنگ شنل مدونا است که به زیبایی دور او پیچیده شده و در حالی که فرشتگان او را به سمت بهشت ​​می برند، به طرز باشکوهی در مقابل ردای قرمز او قرار گرفته است.

از سوی دیگر، در سال ۱۵۲۳ تیسین درنقاشی ” باکوس و آریادنه”  رنگ را از قید مذهب رها کرد . وی با به تصویر کشیدن یک تماشاگر معمولی که در پارچه‌ای از آبی پررنگ پوشیده شده بود، رنگ را از تداعی‌های مرسوم و سلسله مراتبی آن حذف کرد. حتی تکان‌دهنده‌تر، او رنگ مسیحیت را در صحنه‌ای بت پرست ارائه کرد که بدن انسان، لذت و پراکندگی را جشن می‌گرفت.

ورمیر و آبی آرام خانگی

هنرمندان دیگر از تیسین پیروی کردند و رنگ آبی را از قید بکار بردن در انجمن های مذهبی آزاد نموده و آن را در محیط های صمیمی و خانگی جای دادند.

در حالی که سایر هنرمندان به مقدار کمی از آبی اولترامارین استفاده می کردند، یوهانس ورمیر به طور فزاینده نقاشی های خود را در رنگ گرانبها غوطه ور کرد. درنقاشی ” دختری با گوشواره مروارید” ، سوژه آگاه او عمامه آبی بر سر دارد. به همان اندازه، آبی چشمگیرترین رنگ در زن شیردوش است .

ورمیر همچنین اولترامارین را با رنگ‌های دیگر، از جمله سفید و قرمز، ترکیب کرد تا رنگ آبی خنثی برای داخل خانه، قهوه‌ای تیرهای چوبی یا حتی سایه‌هایی که روی بدن می‌افتد را تولید کند.

از دوره رنسانس تا پیشامدرن، آبی نشان دهنده قدرت، ثروت، مقدس و دست نیافتنی بود. ورمیر با استفاده آزادانه از اولترامارین، همان وزن نمادین را به زندگی آرام طبقه متوسط ​​در زادگاهش دلفت آورد. از این نظر، استفاده او از رنگ آبی حرکتی انقلابی بود.

ونسان ون گوگ – شب پر ستاره

در سال ۱۸۱۴، یک شیمیدان فرانسوی رنگدانه اولترامارین را در یک کوره آهک مشاهده کرد. بنابراین عصر اولترامارین مصنوعی و ارزان‌تر آغاز شد.

برخلاف ورمیر که نقاشی‌های خود را با الترامارین تجمل می‌کرد تا ارزش درک شده آن‌ها را بالا ببرد، امپرسیونیست‌های فرانسوی دیگر نمی‌خواستند بدانند که آیا می‌توانند سرمایه‌گذاری خود را در یک نقاشی با رنگ آبی جبران کنند. در واقع، رنگدانه مصنوعی در بین امپرسیونیست ها چنان محبوب شد که مردم فرانسه آن را به عنوان یک خزانه ملی با عنوان  اولترامارین فرانسوی پذیرفتند.

ونسان ون گوگ برای نقاشی خود به نام شب پرستاره (۱۸۸۹) از رنگ آبی کبالت و اولترامارین فرانسوی استفاده کرد . در واقع، مورخان هنر نزدیک به ۲۱ سایه آبی را در شاهکار او شناسایی کرده اند و مانند جوتو، موضوع او آسمان شب است. اما ون گوگ به جای بهشت ​​ایستا و ابدی، از رنگ آبی برای بیان حرکت، آشفتگی درونی، با آسمانی که دائماً بین نور ستاره و تاریکی در حرکت است استفاده می کند.

آبی مدرن

با ورود هنرمندان به قرن بیستم، نمادگرایی و معانی رنگ آبی به تکامل خود ادامه داد. اما قدرت عاطفی آن، که شاید از اولین تاریخ آن به عنوان نماد الهی ناشی شده بود، ادامه یافت.

پابلو پیکاسو: دوره آبی مالیخولیا

با گذشت قرن ها، تمرکز هنر از جنبه مذهبی به سکولار تغییر کرد، اما هنرمندان همچنان توسط قدرت احساسی رنگ آبی مسحور شدند. برای پیکاسو، مرگ نزدیک‌ترین دوستش، کاساژماس، آثار او را به رنگ‌های خاکستری تیره و آبی مالیخولیایی تبدیل کرد. از سال ۱۹۰۱ تا ۱۹۰۴، او به عنوان سوژه خود به مطرودان جامعه روی آورد و از رنگ آبی استفاده کرد تا درد و سختی زندگی روزمره آنها را به چیزی زیبا تبدیل کند.

کافی است به آبی که در « بوسه کنار پنجره» نقاشی ادوارد مونک کار شده است، نگاه کنیم تا ببینیم چگونه هنرمندان دیگر از رنگ آبی برای بیان ژرفای روانشناختی تجربه انسانی استفاده کردند. آبی شب پر ستاره ون گوگ را تسخیر می کند و رویای کودک خواب گوگن را می بلعد .

حتی موسیقی مرتبط با رنگ نیز سابقه ای تاریک دارد. بلوز نام خود را از توهمات (“شیاطین آبی”) گرفته است که با ترک الکل مرتبط است. حتی امروز، آبی ها نشان دهنده وضعیت آشفتگی یا افسردگی هستند.

هانری ماتیس: بازیابی شادی با لباس آبی

فیگورهای آبی مدرنیستی ماتیس از دوره کوتاه او در دهه ۱۹۵۰ یک اختراع مدرن فوق العاده از رنگ آبی را ارائه می دهد. ماتیس از رنگ آبی برای به تصویر کشیدن حجم و پرسپکتیو استفاده کرد که در پرتو صاف بودن محیط لیتوگرافی، چالشی خارق‌العاده بود. آن‌ها برداشت‌های والایی از فرم زنانه، اندام‌های سست، و ترکیب‌های سیال هستند که از چهره‌های زیبای مادر مسیحیت دور نیستند. از این نظر، آن‌ها هم تصویری دوباره و ماندگار همچون استادان رنسانس و هم استفاده از پارچه‌های آبی به‌ظاهر سه‌بعدی برای خلق مدوناهای کاملاً واقعی را نشان می‌دهند.

ایو کلن: آبی کامل

هیچ اشاره ای به آبی در هنر بدون اشاره به IKB (International Klein Blue) کامل نمی شود. IKB با هماهنگی شیمی، هنر و جستجوی کمال، پایانی مناسب برای تاریخچه رنگ آبی در هنر است.

در اواخر دهه ۱۹۵۰، ایو کلن نقاش نئورئالیسم به یک سازنده اصلی رنگ دستور داد تا آبی ترین آبی را ایجاد کند: آبی خالص. رنگ او دارای عمیق ترین رنگ آبی است. دستور تولید آن نقطه اوج هزاره ها، تاریخچه رنگ و بهترین مکان برای پایان دادن به آن است. نقاشی های IKB او استفاده شدید از Ultramarine  را با کاربرد غنی خود رنگ ترکیب می کند. این مخلوط از یک چسب رزینی مات و مصنوعی استفاده می کند که رنگ را معلق می کند و به رنگدانه اجازه می دهد تا حد ممکن کیفیت اصلی و شدت رنگ خود را حفظ کند.

IKB

هیچ بازتولیدی واقعاً این رنگ شگفت انگیز را درست نمی کند. این آبی است که واقعاً از دیوار بیرون می آید. نقاشی‌های آبی کلن از نظر بافت نیز غنی هستند که در عکس‌ها یا فیلم‌ها به خوبی بازتولید نمی‌شوند.

کلن به عنوان پرفورمنس، به مدل های برهنه دستور داد تا در رنگ آبی او بچرخند. او یک سمفونی را با این قلم‌های نقاشی انسانی اجرا می‌کرد و مجموعه‌ای از نقاشی‌ها را تولید می‌کرد که آنتروپومتری نامید.  بدون مانیفست او که فلسفه رنگش را بیان می کند، ممکن است ارتباطی با آثار او برقرار نکنیم.

«دنیا آبی است. آبی هیچ ابعادی ندارد. فراتر از ابعاد است.»

ایو کلن

 تاریخچه کشف رنگدانه های آبی

نقاشی های غار در لاسکو هیچ اثری از رنگدانه های آبی ندارند.

همانطور که می دانید قدیمی ترین استفاده از رنگ ها مانند اکر طبیعی و سیاه و سفید در دیواره غارها به هزاران سال پیش باز می گردد، اما شواهدی مبنی بر استفاده از رنگ آبی طبیعی بر دیواره غارها وجود ندارد که بتوان آن را پیدا کرد. هاینز برک ، شیمیدانی که تاریخچه رنگدانه آبی را مطالعه کرده است، خاطرنشان کرد که انسان ها «به آبی دسترسی نداشتند، زیرا آبی چیزی نیست که شما آن را رنگ زمین می نامید. آن را در خاک نخواهید یافت»  رنگ آبی تنها زمانی می‌توانست وارد هنر شود که انسان‌ها فناوری استخراج سنگ‌های سخت‌ در دسترس را از زمین توسعه دهند.

تاریخچه رنگ آبی ارتباط نزدیکی با پیشرفت‌های علم، مهندسی و شیمی دارد.  در ادامه تاریخچه انواع رنگ آبی را بر اساس زمان استفاده آنها بررسی خواهیم نمود. همانطور که می دانید رنگدانه ها با شماره شاخص منحصر بفرد خود شناخته می شوند. در اینجا شماره پیگمنت هر رنگدانه نیز عنوان شده است . فهرست دقیق‌تری که توسط انجمن رنگرزان و رنگ‌سازان (بریتانیا) و انجمن شیمی‌دانان و رنگ‌سازان نساجی آمریکا (ایالات متحده آمریکا) تهیه شده است، اعداد پنج رقمی مشخص‌تری را ارائه می‌کند.

آبی های سنتی

لاجوردی، آبی مصری، آزوریت، آبی هان، اسمالت

آبی اولترامارین یا لاجوردی PB29 و آبی مصری  PB31

تاریخ استفاده از سنگ لاجورد به چند هزار سال پیش باز می گردد. مصری ها و تمدن های خاورمیانه مانند سومریان از اولین نمونه های استفاده از سنگ لاجورد برای زیور آلات و مصنوعات تشریفاتی می باشند. اما هیچ سابقه ای وجود ندارد که آنها با موفقیت آن را به صورت رنگی فرموله کرده باشند، کاری که قرن ها بعد نقاشان ایتالیایی انجام دادند.

آبی لاجوردی با نام  آبی اولترامارین (در زبان لاتین  oltremarino؛ ultra: فراتر، مارینو: دریا) از سنگ لاجورد ساخته می‌شد. سنگ لاجورد از افغانستان به معنای واقعی کلمه «آن سوی دریاها» (البته از منظر اروپای مرکزی) حمل می‌شد. از قرن ششم قبل از میلاد، نقاشان خاورمیانه لاجورد را به پودر ریز تبدیل کردند که برای رنگدانه در نقاشی ها استفاده می شد.  در قرون بعدی، با توسعه مسیرهای تجاری، تاجران ایتالیایی لاجورد را به ونیز آوردند. آنها سنگ آبی گرانبها را به پودر تبدیل کرده و با چسبنده تخم مرغی که پایه رنگ های قرون وسطایی را تشکیل می داد، به رنگ تبدیل نمودند. در قرن ۱۵ دستور تولید رنگدانه از سنگ لاجورد توسط Cennini ثبت شده است.

با توجه به فرآیندهای جمع آوری، ساخت خمیر دستی، شستشو و فیلتر کردن این رنگدانه بسیار گران قیمت بود. در قرن چهاردهم، این رنگ پرطرفدارترین سایه آبی در دنیای غرب بود و ارزش آن بیش از پنج برابر وزن آن به طلا بود. داستان‌های زیادی وجود دارد که هنرمندان مشهور بدلیل گرانبها بودن این رنگ نقاشی های خود را تمام نکرده‌اند.

اگرچه مصری ها هرگز نتوانستند رنگ لاجورد را به طور موفقیت آمیزی استخراج نمایند، اما تردیدی وجود ندارد که آنها برای اولین بار یک رنگدانه آبی مصنوعی و با استفاده از یک واکنش شیمیایی تولید کردند. این رنگدانه که اکنون به نام آبی مصری شناخته می‌شود، در رنگ‌سازی در آثار هنری و زیور آلات استفاده می‌شد و مصری‌ها در واقع آن را لاجورد مصنوعی می‌نامیدند. (اصطلاح آبی مصری در زبان مصری ḫsbḏ-ỉrjt است که به معنای لاجورد مصنوعی است.(

آبی مصری اولین رنگدانه آبی است که ما می دانیم که شکل گیری آن قطعاً بر اساس یک واکنش شیمیایی است. این واکنش زمانی انجام می شود که سیلیس (ماسه) در حضور یک ترکیب مس و یک قلیایی برای چند ساعت گرم شود. همانند بسیاری از آبی های دیگر، این رنگ نیز از مس گرفته شده است. با این حال، با نگاه کردن به فرمول، ترکیب اولیه بسیار شبیه به ترکیب آزوریت است که در آن زمان ها نیز یافت می شد.

آبی مصری بیشتر از تمدن خود ماندگار شد و رنگدانه آبی غالب در امپراتوری روم باقی ماند، جایی که در موزاییک، سرامیک، نقاشی و شیشه‌کاری استفاده می‌شد. در واقع، تجزیه تحلیل شیمیایی نشان می دهد که دستور اولیه تهیه آبی مصری تا اوایل قرون وسطی با تغییرات اندکی ادامه داشته است. متأسفانه، دستور العمل اصلی آبی مصری در آن زمان از دست رفت. اما شیمیدانان مدرن، که از آن زمان این فرآیند را بازسازی کردند، آن را یک شاهکار خارق العاده از آزمایش های علمی اولیه اعلام کردند.

آزوریت  PB30

مانند لاجورد، آزوریت یک ماده معدنی طبیعی است و هنگامی که آسیاب و شسته شود، پودر آبی روشنی تولید می کند که یادآور آسمان آبی شفاف است. آزوریت به احتمال زیاد هنگامی که لاجورد در دسترس نبود، یعنی زودتر از آبی مصری استفاده می شد. با این حال به نظر نمی رسد به اندازه لاجورد ارزشمند باشد، زیرا به جای آبی تیره پررنگ لاجورد، آبی روشن است. در نقاشی ها بین قرن های ۱۴ و ۱۷ در چین، ژاپن و مصر استفاده می شد و رنگدانه آبی اصلی در قرون وسطی در اروپا بود. این رنگدانه به خاطر تغییر رنگ در طول زمان معمولا در لایه های زیرین بکار می رفت.

Verditer blue و blue bice نسخه های سنتز شده ای از کربنات مس هستند که از نظر ترکیب شیمیایی شبیه آزوریت هستند. اعتقاد بر این است که این آبی عمدتاً به دلیل هزینه، جایگزین آزوریت شده است (Bristow 1996).

آبی هان Han Blue

Han Blue رنگدانه ای است که از سیلیکات مس باریم ساخته شده و در سلسله هان (۲۰۸ قبل از میلاد تا ۲۲ پس از میلاد) یافت شد. در ترکیب شیمیایی (BaCuSi4O10) شبیه به CaCuSi4O10 آبی مصری است. از آن به عنوان آبی چینی نیز یاد می شود، اما نام آبی هان برای جلوگیری از اشتباه گرفتن با سایر آبی های رایج تر که به عنوان آبی چینی شناخته می شوند ترجیح داده می شود. آبی هان سنتز شده دارای ترکیب شیمیایی مشابه با ماده معدنی کمیاب افنبرگریت است. (Eastaugh et al. 2004)

اگر بخواهیم تاریخ رنگدانه های مدرن را باور کنیم، بین آبی مصری از ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد و آبی هان در چین در حدود ۲۰۰ سال قبل از میلاد، وقفه ای وجود داشت. و آبی بعدی در دوران مدرن تر، بیش از ۲۰۰۰ سال بعد از آن ها کشف شده است. آیا آبی دیگری این بین وجود نداشت؟

دیگر آبی های اولیه احتمالی

توماس کاتساروس، در سخنرانی خود در سال ۲۰۱۹ در سمپوزیوم تاریخ فناوری و تحقیق رنگ آبی در موزه هراکلیدون در آتن، استدلال کرد که در یونان باستان حداقل دانشی از سایر آبی ها وجود داشت که در سوابق موجود است. تئوفراستوس ارسوس – جانشین ارسطو در لیسیوم – که در سال ۳۱۵ قبل از میلاد  می زیست، بر روی سنگ‌ها رنگ‌های نقاشان زمان خود را فهرست کرده و سه نوع سیانوس (آبی) را ثبت کرده است: قبرسی، سکایی و مصری. در حالی که به طور کلی پذیرفته شده بود که سیانوس کریسوپاستوس (قبرسی) لاجورد است، در مورد اینکه آبی سکایی چیست تردید وجود دارد. احتمالاً یاقوت کبود؟ در حالی که هیچ قطعیتی در مورد معنای دقیق آن وجود ندارد و مورخان هنوز درمورد آن تردید دارند، توماس کاتساروس معتقد است که یونانیان بر این باور بوده اند که در آن زمان چیزی فراتر از لاجورد و آبی مصری وجود داشته است. (آزوریت در زمره آبی مصری قلمداد می شد)

 ویویانیت (Vivianite)

ویویانیت با نام های آبی اکر و آبی آهنی خاکی نیز شناخته می شود. مولکول آن فسفات آهن دو ظرفیتی با مقدار قابل توجهی آب است{ Fe2+3(PO4)2(H2O)8} .  ویویانیت برای هزاران سال توسط هنرمندان بخاطر اینکه به حالت رنگدانه آبی کمیاب بود و تمایل زیادی به تغییر رنگ داشت خیلی کم استفاده شده است. گاهی اوقات آن را با آزوریت اشتباه می گیرند. زیرا در طول زمان رنگ آن نیز تغییر می کند، اما برخلاف آزوریت که به رنگ سبز مالاکیت تغییر می کند، ویویانیت تمایل دارد روند خود را از سبز و تا رنگ آبی مایل به سیاه ادامه دهد.

ویویانیت  در بسیاری از نقاط در سراسر جهان یافت می شود. به ویژه، در تالاب های باستانی یا جایی که رسوبات ذغال سنگ نارس در حال حاضر یافت می شود وسرشار از مواد آلی است اما غلظت اکسیژن و کلسیم کمتری دارد. جوزف برش Josef Bersch در سال ۱۹۲۱ ترکیب شیمیایی ویویانیت را درک کرد و از توانایی آن در اکسید شدن آگاهی یافت. با این حال، او هنوز فکر می کرد که رنگ آن ثابت است.

تغییر رنگ ویویانیت به بهترین وجه توسط آلفردو پتروف (۲۰۰۸) در “مطالعه علمی تغییر رنگ ویویانیت” توضیح داده شده است، او حالات مختلف ویویانیت و چگونگی تبدیل آن به متاویانیت را توصیف می کند: «برخی از مردم فکر می کنند ویویانیت در اثر اکسیداسیون تیره می شود. و سپس با “خشک شدن”، و از دست دادن مقداری از آب خود، در امتداد شکاف ها پوسته پوسته می شود. آنها خوش بینانه امیدوارند که این فرآیندها را بتوان با یک پوشش نازک لاک مانع شد.  (به همین دلیل برخی از نمونه ها را در مجموعه های قدیمی لاک الکل زدند) یا با فرو بردن در روغن یا مهر و موم کردن آن در یک ظرف شیشه ای جلوگیری نمود.

آنها درست می گویند که هم اکسیداسیون و هم از دست دادن آب اتفاق می افتد، اما نه آنطور که آنها تصور می کنند و به هیچ وجه با یک پوشش لاک هرچقدر هم ضخیم نمی توان مانع از آن شد!  چراکه این فرآیند یک واکنش کاملاً داخلی (اکسیداسیون توسط پروتون زدایی)  می باشد بطوریکه هیچ پوشش لاکی از این امر جلوگیری نمی کند. از این رو، در حالی که این آبی یک رنگ جذاب است، به دلیل تغییر رنگ اجتناب ناپذیر آن، معمولاً هنرمندان زیادی مایل به استفاده از آن نیستند.

اسمالت   PB32

بر اساس اطلاعات رنگ شناسی، آبی کبالت اولیه در واقع شیشه ای حاوی کبالت و پتاسیم (معروف به اسمالت) بود که آسیاب می شد و به عنوان رنگدانه استفاده می شد (Smalt, PB32) نمونه‌های بسیار دیگری در چین و ژاپن از آبی ساخته شده از مس و یا کبالت وجود دارد که برای لعاب کاری چینی استفاده می شده است. به طور گسترده توسط Titian، Tintoretto و رامبراند برای رنگ آمیزی لایه های زیرین یا زمانی که اولترامارین در دسترس نبود استفاده می شد.

رنگ آبی اسمالت نسبت به اولترامارین شدت کمتری دارد و رنگ روشن‌تری دارد. نقاشان دیگر از نیل، سرولین یا آزوریت به عنوان جایگزین آبی استفاده می کردند، اما اغلب در طول زمان به رنگ سبز در می آمدند. با این حال، با پیروی از تاریخ کشف رنگدانه ها، آبی کبالت به عنوان یک رنگدانه (بر خلاف شیشه فریت یا پودر) هنوز کشف نشده بود. از این رو، به سراغ آبی پروس می رویم، آبی بعدی که کشف شد.

یکی دیگر از رنگدانه های رایج در آن دوران، آبی سمالت بود، شکلی از کبالت که صدها سال در چین برای لعاب های سفالی استفاده می شد. این

آبی های مدرن

آبی پروس- کبالت آبی –آبی سرولین –  آبی ایندانترون – آبی اولترمارین – آبی فتالوسیانین – آبی منگنز – آبی فلورسنت – آبی مایا – آبی یین مین

آبی پروس  PB27

در قرن ۱۸ و ۱۹، صنعتی شدن پیشرفت های شیمیایی و علمی بسیاری را به همراه داشت. شیمیدانان در اوایل قرن ۱۸ توجه خود را به رنگدانه ها معطوف کردند . در اوایل دهه ۱۷۰۰، یک رنگدانه کاملاً سنتز شده به عنوان رنگ آبی پروس ساخته شد. یوهان ژاکوب دیزباخ John Jacob Diesbach ، سازنده رنگ سوئیسی، که در آزمایشگاه دوستش یوهان کنراد دیپل در برلین کار می کرد، در حال تلاش برای تولید دسته ای از رنگ های قرمز Lake فلورانسی بود ( اسید کارمینیک از کوشین استخراج می شود و توسط زاج، سولفات آهن و پتاس رسوب می کند.)  دیزباخ بطور اتفاقی ماده آعشته به خون گاو را که فکر می کرد پتاس بود با سولفات آهن مخلوط کرد وبجای قرمز قوی که انتظارش را داشت، رنگی کمرنگ مشاهده کرد. در تلاش برای خالص نمودن محصول، ابتدا متوجه شد که رنگ بنفش و سپس آبی تیره است. Diesbach ناآگاهانه و به طور تصادفی اولین رنگدانه مصنوعی بنام “آبی برلین” را تولید کرده بود که بعدها با نام های دیگری مانند آبی پاریس، آبی آنتورپ و در نهایت آبی پروس نامیده شد.

تقریباً ۲۰ سال دیگر طول کشید تا این فرمول عمومی شود، و حتی در آن زمان، هر دو نسخه اولیه ضبط شده از این فرآیند همچنان شامل رنگ قرمز اضافی بودند. ظاهراً هیچ کس در آن زمان فرمول واقعی را پیدا نکرده بود. آبی پروس، بعنوان جایگزینی برای نیلی، که خیلی سریع محو می شد، به سرعت راه خود را در سراسر اروپا باز کرد و در عرض چند دهه، پالت هنرمندان را از آن خود کرد. آبی پروس نه تنها به دلیل نحوه کشف آن جالب است، بلکه به این دلیل که در بسیاری از صنایع نقش داشته است، اهمیت دارد. از آبی پروس در صنعت چاپ، نقشه کشی، پزشکی و … استفاده می نمایند.

استفاده از آبی پروس امروزه توسط هنرمندان همچنان ادامه دارد، اما نه به اندازه سایر آبی هایی که پس از آن آمده اند. سه نوع رنگ آبی پروس وجود دارد، و تنها یکی از آنها را می توان در اکریلیک یا آبرنگ بکار برد. بسیاری رنگ آبی پروس را مانند جانشینانش شفاف یا درخشان نمی دانند. با این وجود، هنوز هم توسط هنرمندان و صنعت به شدت مورد استفاده قرار می گیرد، اگرچه اکثر تولید کنندگان رنگ در حال حاضر رنگ های ترکیبی را برای دستیابی به رنگدانه اصلی ارائه می دهند.

مقاله کامل آبی پروس

آبی کبالت  PB28

استفاده از آبی کبالت به‌عنوان رنگ‌ به قرن‌های هشتم و نهم و در واقع بسیار زودتر از آن زمانی که برای رنگ‌آمیزی سرامیک‌ها و جواهرات استفاده می‌شد، برمی‌گردد. اما به‌عنوان رنگدانه در رنگ، تا زمان کشف آن حدود سال ۱۸۰۷ در فرانسه به صورت تجاری تولید نشد. عنصر کبالت همان رنگ آبی پررنگ در سرامیک‌های آبی و سفید چینی است که اکنون در همه جا حاضر است. شیشه‌های رنگارنگ آبی شگفت‌انگیز که در کلیساها و کلیساهای جامع در سراسر اروپا می‌بینیم، آبی روشن و متمایز خود را مدیون عنصر کبالت هستند.

کلمه “کبالت” از “Kobold” نام یک موجود شیطانی که در فولکلور آلمانی به عنوان موجودی شرور شناخته می شود، گرفته شده است. حدود سال ۱۵۰۰ بعد از میلاد، معدنچیان در منطقه ساکسونی سنگ معدن نقره مانندی را کشف کردند که پس از ذوب یک توده “بی فایده” ایجاد می کرد و بخارهای مضر و کشنده تولید کرد. معدنچیان عصبانی به این ترتیب به سنگ معدن کوبولد لقب دادند و این نام ماندگار شد.

تقریباً ۲۰۰ سال بعد، یک شیمیدان سوئدی به نام گئورگ برانت در دانشگاه اوپسالا شروع به تحقیق در مورد یک عنصر نمود که قبلاً ناشناخته بود. او فلز را از طریق آزمایش آتش جدا کرد و این همان ماده ای بود که معدنچیان ساکسونی به طور تصادفی به آن برخورد کرده بودند. برانت عنصر تازه کشف شده را با اشاره به نامی که معدنچیان به ان داده بودند، کبالت نامید.

به عنوان یک رنگدانه سنتز شده، یک نسخه خالص‌تر از آبی کبالت مبتنی بر آلومینا توسط شیمیدان فرانسوی لوئیس ژاک تنار در سال ۱۸۰۲ کشف شد. آبی کبالت مورد علاقه هنرمندان است: اگرچه گران‌تر از آبی های مسی است. آبی کبالت رنگی پویا اما مات است. کمی به سمت سبز متمایل می‌شود، و در هنگام فرمولاسیون بسیار پایدار و مقاوم در برابر نور است. همچنین کاملاً ایمن است.

آبی سرولین  PB35 (PB36)

همانطور که آبی کبالت در اوایل دهه ۱۸۰۰ برای هنرمندان منتشر شد، آبی جدید دیگری از عنصر کبالت در حال توسعه بود. ترکیبی که در اصل از کبالت، منیزیم و قلع تشکیل شده بود. در دوران باستان، اصطلاح “سرولوم” caerulum  برای توصیف رنگدانه های آبی آزوریت یا مالاکیت و اسمالت استفاده می شد. سپس تولید آبی سرولین با فرآیندی که توسط آندریاس هوپفنر Andreas Hopfner در آلمان در سال ۱۸۰۵ با حرارت دادن اکسیدهای کبالت و قلع با هم ایجاد شد، تکمیل شد. با این حال، این رنگ تنها در کاتالوگ دهه ۱۸۶۰ با نام caeruleum  در دسترس هنرمندان قرار گرفت. آبی سرولین یک رنگدانه بی اثر و مقاوم در نور است که می تواند به عنوان یک خشک کننده در رنگ روغن عمل کند. این ماده در هر دو رنگ آبرنگ و اکریلیک کاملاً پایدار است و با شماره PB35 و بنام کبالت قلع شناخته می شود. همچنین کسانی که ترجیح می دهند آبی متمایل به سبز و سردتری را داشته باشند، می توانند از کبالت کرومات با شماره PB36 استفاده نمایند.

اولترامارین مصنوعی  PB29

آبی اولترامارین مصنوعی تا سال ۱۸۲۴ متولد نشد. در آن زمان انجمن تشویق برای هر کسی که بتواند جایگزین مصنوعی برای اولترامارین بسازد، ۶۰۰۰ فرانک جایزه تعیین کرد. این جایزه به شدت مورد رقابت قرار گرفت. دو نفر به نام های ژان باپتیست گیمه Jean Baptiste Guimet ، شیمیدان فرانسوی، و کریستین گملین Christian Gottlob Gmelin ، استاد آلمانی از دانشگاه توبینگن اعلام نمودند که اولترامارین مصنوعی تولید نموده اند.   Gmelin ادعا کرد که او یک سال قبل به یک راه حل رسیده بود، اما منتظر بود تا نتایج خود را منتشر کند. گیمه نیز اعلام نمود فرمول خود را دو سال قبل پیدا کرده بود. در نهایت  کمیته جایزه را به گیمه اعطا کرد، و آبی مصنوعی به عنوان “اولترامارین فرانسوی” شناخته شد.

این آبی متمایل به قرمز و با قدرت رنگدهی بالا توسعه یافت و به سرعت مورد استفاده هنرمندان قرار گرفت. بطوریکه تقریباً به طور کامل تولید اولترامارین طبیعی را از بین برد. آبی مدرن اولترامارین یک رنگدانه نرم است که اغلب برای پراکندگی در فرمول رنگ، نیازی به آسیاب کردن ندارد. این رنگدانه غیر سمی است و به طور کلی مقاومت خوبی در برابر نور دارد.

با این حال، تحقیقات اخیر انجام شده در حین مرمت آثار میکل آنژ در کلیسای سیستین، تردیدهایی را در مورد مقاومت نوری لاجورد در رنگ روغن ایجاد کرده است (لاجورد طبیعی و اولترامارین مصنوعی از نظر ترکیب شیمیایی بسیار شبیه هستند.) به طور خاص، به نظر می رسد که گوگرد، که یکی از اجزای تشکیل دهنده رنگ است، از مولکول های رنگدانه خارج شده و در نتیجه محو شده است. مطمئناً، بیشتر شیمیدان‌های رنگ به مواردی برخورد کرده اند که گوگرد بصورت گاز از فرمول‌ها خارج شده است که بوی بسیار ناخوشایندی دارد.

ایو کلن نقاش آوانگارد نئورئالیسم و یکی از نقاشانی بود که از آبی اولترامارین بیشترین بهره را می برد. او از یک رنگ آبی اولترامارین منحصر بفرد با نام آبی بین المللی کلن یا I.K.B استفاده می نمود. آبی کلن نیز یک اولترامارین مصنوعی بود که ویژگی خاصی داشت (بعنوان مثال یعنی استفاده بیش از حد از رنگدانه و بایندر کم) – که ظاهری چشمگیر از نظر رنگ و بافت بسیار غنی به مانند رنگدانه خام می دهد. با تولید پوششی که بایندرکافی نداشت، رنگ حاصل به خوبی روی دیوار یا بوم باقی نمی ماند.  امروزه کارکنان گالری ها هر روز رنگدانه اولترامارین را از زیر یک اثر هنری کلن تمیز می کنند!

آبی ایندانترون – PB22 و PB60

آبی ایندانترون PB22 و PB60، همچنین به عنوان آبی ایندانترن نیز شناخته می شود، اولین بار در سال ۱۹۰۱ توسط رنه بون به ثبت رسید. این رنگدانه متعلق به کلاس رنگدانه هایی است که به عنوان “رنگدانه های vat” توصیف می شوند.  (رنگدانه هایی که برای رنگرزی استفاده می شوند) این یک سایه بسیار قرمز است که از رنگدانه آبی تا رنگدانه نیلی متغیر است. با این حال، به دلیل هزینه بالا نسبت به رنگدانه های مصنوعی اولترامارین، استفاده از آن محدود شده است.

تالوسیانین آبی  PB15

تالوسیانین ها در سال ۱۹۰۷ توسط Braun و Tchermiac در لندن کشف شدند. آنها بدون درک اهمیت یافته های خود، نتایج را یادداشت کردند، اما آنها را پیگیری نکردند. سپس، در سال ۱۹۲۷، شیمیدانان سوئیسی “فون در وید” Von der Weid و “دو دیزباخ” de Diesbach (هیچ ربطی به مخترع آبی پروسی ندارد) در حین تلاش برای تولید تالونیتریل، به طور تصادفی نوعی از تالوسیانین مس را به دست آوردند. سپس، در سال ۱۹۲۸، در یک شرکت اسکاتلندی بنام دایز، تالوسیانین آهن کشف شد و در سال ۱۹۲۹، این شرکت حق ثبت اختراع برای تهیه تالوسیانین را دریافت کرد. آبی تالو برای اولین بار توسط ICI  در سال ۱۹۳۵ با نام Monastral blue  به بازار عرضه شد که امروزه نیز موجود است.

از آن زمان، چندین نوع تالوسیانین بر روی فلزات مختلف، همراه با یک نسخه بدون فلز، تولید شده است که محبوب ترین آنها رنگ سبز بر پایه مس است که در بسیاری از صنایع استفاده می شود، زیرا بسیار سبک است و از نظر قدرت رنگ فوق العاده قوی و در فرمولاسیون بسیار پایدار است.

این رنگدانه با شماره پیگمنت اصلی ۱۵ و فرعی ۱ تا ۶ شناخته می شود. ویژگی های اصلی رنگ آبی تالو شفافیت، قدرت رنگ دهی فوق العاده و قدرت رنگ آمیزی است. همچنین دارای خاصیت لکه شدن است، بنابراین شستن و محو کردن آن از روی کاغذ آبرنگ یا حتی از هر سطحی بسیار دشوار است.

مقاله آبی تالو

آبی منگنز  PB33

اولین بار در اواخر دهه ۱۸۰۰ مشخص شد که زمانی که پرمنگنات پتاسیم با هیدروکسید باریم در یک محلول آبی مخلوط شوند، رنگدانه‌ مصنوعی سبز-آبی تشکیل می‌شود که پس از آن بی‌رنگ می‌شود و رسوب آبی را رسوب می‌کند. این رسوب آبی رنگ، آبی منگنز نام دارد.

آبی منگنزی در سال ۱۹۳۵ زمانی که IG Farbenindustries AG آن را ثبت اختراع کرد، به صورت تجاری در دسترس قرار گرفت. با این حال، به نظر می رسد که تولید آن در دهه ۱۹۹۰ به تدریج به دلیل هزینه بالاتر در مقایسه با سایر رنگدانه های موجود در بازار، مانند کبالت و تالوسیانین ها و بدلیل سمی بودن باریم متوقف گشت. بنابراین در حال حاضر، هر سازنده رنگ هنری که این رنگ را تولید می‌ کند، ترکیبی مشابه آن را ارائه می‌دهد.

مقاله آبی منگنز

آبی فلورسنت

اگرچه بیشترهنرمندان به دلیل ماهیت فرار رنگدانه های فلورسنت از آنها استفاده نمی کنند، اما تاریخچه تولید آنها داستان جالبی است: در تابستان ۱۹۳۳، راب سوئیتزر Rob Switzer موسس شرکت Day-Glo Color Corp بدلیل تصادف، مدت طولانی را در بیمارستان سپری می کرد و با دستور پزشک برای استراحت در اتاقی تاریک بستری بود. او و برادرش جو عاشق جادو بودند. در طول دوران نقاهت، او و جو متوجه شدند که داروخانه والدینشان فروشگاهی از اشیاء جالب بنام غار علاءالدین برپا نموده که زیر نور سیاه می‌درخشد. آنها این ایده را گرفتند که می بایست نمایش جادویی خود را با افزودن لباس های فلورسنت توسعه دهند. این کار برای آنها جایزه بهترین جادو را در همایش جادوگران در اوکلند به ارمغان آورد. سپس آنها شرکتی تاسیس نمودند و در سال ۱۹۵۷، حق اختراع برای تولید اولین رنگدانه فلورسنت تجاری به آنها اعطا شد.

در اوایل سال ۱۹۴۴، هنرمندان شروع به استفاده از رنگ‌های فلورسنت بصورت رنگینه کردند که خیلی پایدار نبودند (De Winter 2010). با این حال، آنها در دهه ۱۹۶۰ محبوبیت بیشتری پیدا کردند زیرا به صورت تجاری در اشکال رنگی پایدارتر در دسترس قرار گرفتند. آبی یکی از اولین رنگ‌های فلورسنت نبود، اما در اواخر دهه ۱۹۶۰ در کاتالوگ‌های رنگدانه‌های فلورسنت ظاهر شد.

پیرلیسنت (مرواریدی)، ایردیسنت (رنگین کمانی) و اینترفرینس (آبی تداخلی)

رنگدانه های پیرلیسنت Pearlescent(مرواریدی) با پوشش میکا با اکسیدهای فلزی و دی اکسید تیتانیوم ساخته می شوند و ممکن است حاوی رنگدانه های دیگری از آبی نیز باشند. این رنگدانه ها حاوی هیچ مرواریدی نیستند، بلکه دارای درخشندگی مشابه مروارید است که نام خود را به آن داده است. با این حال، رنگ را می توان همگن در نظر گرفت. این در تضاد با رنگدانه های آبی رنگین کمانی Iridescent است که به روشی مشابه تولید می شوند، اما این طور به نظر می رسند که در یک طیف محدود رنگ “تغییر” می کنند.

رنگ های تداخلی Interference یک قدم جلوتر می روند و بسته به زاویه دید، تمایل دارند دو رنگ همگن مشخص از خود ساطع کنند. در هر یک از موارد فوق، ناظر رنگ هایی را می بیند که در نتیجه تداخل بین پرتوهای نور ایجاد می شوند. نور از بالا و پایین لایه‌های خاص (پلاکت‌ها یا پوسته‌ها) درون رنگدانه منعکس می‌شود. که با هم برخورد می کنند یا با هم ترکیب می شوند و رنگ های خاصی را تشکیل می دهند. زاویه ای که بیننده در آن قرار گرفته است تعیین می کند که چه رنگی ببیند.

توسعه رنگدانه‌های مرواریدی در قرن بیستم با استفاده از نمک‌های جیوه و آرسنیک آغاز شد، اما هیچ پیشرفت قابل‌ توجهی تا زمان اختراع میکا با پوشش اکسیدهای فلزی در سال ۱۹۶۳ وجود نداشت. اکتشافات جدیدی در این زمینه به عنوان تولید رنگدانه های مرواریدی مبتنی بر آلومینیوم در دهه ۱۹۹۰ انجام شد.

آبی مایا  PB82 و PB84

از رنگدانه هایی که اخیراً به طیف رنگدانه های مدرن اضافه شده است، مایا کروم و مایا آبی خالص (PB82)  و (PB84) را می توان نام برد که بازسازی رنگدانه آبی باستانی متشکل از خاک رس پالیگورسکیت و نیل است که توسط مایاهای باستانی در سراسر امریکای مرکزی بین قرن ‌های ششم تا هشتم استفاده می‌شد. سال ها تحقیقات نشان داده است که در مواجهه با اسیدها، قلیاها و حلال های شیمیایی بسیار پایدار است.

مصنوعات به دست آمده از چاهی در چیچن ایتزا به همراه بیش از ۱۰۰ اسکلت به این نظریه اهمیت بیشتری داده اند که آبی مایا یک رنگ ضروری در فرهنگ مایاها بوده است. اعتقاد بر این است که در دوره ای از تاریخ مایاها، رنگ آبی با سوزاندن بخور تولید می شد که حاوی پالیگورسکیت و نیل بود. در طول مراسم قربانی کردن و درست قبل از اینکه قلب تپنده قربانیان جدا شود و آن را به عنوان هدیه ای به خدای باران در چاه بیندازند این بخور سوزانده می شد. با استفاده از چندین تکنیک تجزیه و تحلیل مدرن، ترکیب شیمیایی آبی کشف شد و سپس توسط گروهی در دانشگاه تگزاس در حدود سال ۲۰۰۶ بازسازی شد.

در حالی که این آبی ها معمولاً به اندازه سایر رنگدانه‌های سنتز شده، مانند تالوسیانین‌ها قوی نیستند، اما رنگ فوق‌العاده‌ای برای نقاشی دارند. فرمول سازی و فرآیند ساخت آنها می‌تواند خسته‌ کننده‌ باشد و به زمان نیاز دارد، زیرا آنها بر پایه خاک‌رس هستند و برای جلوگیری از ضخیم شدن پس از ضخامت، باید زمان کافی برای خیس شدن آن‌ها صرف شود.

آبی یین مین Yin Min

در سال ۲۰۰۹، کشف آبی یین مین یا آبی ماس یا آبی اورگان (اولین رنگدانه آبی واقعا جدید بعد از حدود دو قرن) نتیجه یک حادثه خوشحال کننده در تحقیق برای مواد جدیدی بود که می توانند در کاربردهای الکترونیکی مورد استفاده قرار گیرند. در جریان تحقیقات یک تیم دانشگاه ایالتی اورگان به سرپرستی پروفسور شیمی ماس سوبرامانیان Mas Subramanian، دانشجوی فارغ التحصیل آن زمان، اندرو ای. اسمیت Andrew E.Smith، اکسید منگنز مخلوط شده با سایر ترکیبات مانند ایتریم (Y) و ایندیم (In) را در دمای بالا گرم کرد. آنها متوجه شدند که یکی از نمونه هایشان به رنگ آبی درخشان بسیار واضح تبدیل شد.

با وجود اینکه این رنگدانه به طور خاص برای اهداف هنری ساخته نشده است، ویژگی های این رنگدانه معدنی تازه ایجاد شده بدون شک این امکان را برای آن فراهم می کند که در هنر کاربرد داشته باشد. یکی از قابل توجه ترین ویژگی های ساختاری این رنگدانه این است که طول موج های قرمز و سبز نور را جذب می کند و در عین حال فقط طول موج های آبی را در طیف نور منعکس می کند. این رنگدانه معدنی جدید به عنوان یک رنگ آبی شدید با خواص بازتابی تابش خورشیدی بالا (IR) توصیف شده است. همانطور که مشاهده شد، رنگ آبی حاصل بسیار بادوام به نظر می رسد و گفته می شود ترکیبات هسته آن چنان پایدار هستند که “رنگ محو نمی شود” (Subramanian 2018).

کاربرد اولیه و استفاده در نظر گرفته شده برای این رنگدانه ممکن است مربوط به انواع محصولات تجاری مانند پوشش های رنگ برای ساختمان ها و سقف ها باشد. به طور خاص، پوشش رنگ با انعکاس نور مادون قرمز به خنک نگه داشتن ساختمان ها کمک می کند. از نظر هنری، یین مین آبی (YlnMnBlue) ظاهری درخشان دارد. یادداشت‌های تحقیقاتی از آزمایش ارزیابی نمونه‌ها به دلیل ترکیبات موجود در ساختار ذرات رنگدانه، بازتاب نوری (روشنی) بالاتری نسبت به سایر آبی‌ها در طیف رنگی نشان می‌دهد.

عامل مهم دیگری که باید در نظر گرفت و در ارتباط مستقیم با سلامت و ایمنی می باشد، این است که هیچ یک از ترکیبات این رنگدانه سمی نیست، درحالی که در مورد مس یا کبالت اینطور نیست. آبی یین مین ظاهری زنده دارد و از آبی اولترامارین و پروس پایدارتر و سبک تراست. به علاوه مزیت دیگری که دارد در شکست طول موج های مادون قرمز است که باعث می شود مقاوم در برابر نور و بدون ترکیبات سمی بوده و رنگدانه ای بسیار ایمن برای استفاده در شکل رنگ یا پودر خشک باشد.

آبی های آینده؟

آبی آب های عمیق Deepwater Blue

در این خصوص پرفسور دابسون در مقاله روث سیدال Ruth Siadall گفته است: « اینجا در UCL Earth Sciences ما در حال تلاش برای توسعه ساختارهای مصنوعی هستیم که ساختار آهن غیرمعمول رینگ‌ وودیت را تقلید نموده، اما در فشار اتمسفر پایدارهستند. تاکنون نشان داده‌ایم که می‌توانیم رنگدانه‌های آبی را از اکسیدهای حاوی آهن بسازیم و اکنون در حال بررسی هستیم که ساختارها، قبل از اینکه ناپایدار شوند، چقدر می‌توانند Fe3+  بگیرند. این مشخص می کند که چقدر می توانیم آنها را آبی کنیم. چشم انداز روشن است…»

آبی فوتونیک Photonic Blue

کریستال فوتونی یک نانوساختار نوری است که در آن ضریب شکست بطور متناوب تغییر می کند و این امر بر انتشار نور تاثیر می گذارد . بلورهای فوتونیک در طبیعت به شکل رنگ بندی ساختاری و بازتاب دهنده های حیوانی بوجود می آیند. بدین مفهوم که رنگ‌های فوتونیک، رنگ هایی هستند که از طریق مدولاسیون نور رنگدانه‌ها تولید می شود و فرمی از رنگ ساختاری است.

همانطور که قبلاً گفته شد، نحوه دیدن آسمان شکلی از رنگ آبی ساختاری است. پرندگان، حشرات و گل‌ها از این شکل رنگ‌آمیزی استفاده می‌کنند. بال‌های پروانه مورفو نمونه‌ای کامل از آبی روشن ناشی از پراش نور است که خمش نور به جای تولید یا جذب و بازتاب است. آخرین تکرار از این روش هیجان انگیز تولید رنگ در سال ۲۰۱۹ گزارش شده است که در دانشگاه Wageningen در هلند انجام شده است. آنها رنگدانه های فوتونی را تولید کرده اند که از آنها به عنوان سوپرپیگمنت ها یاد می کنند – مواد شیمیایی پایدار و غیر سمی، با ساختار منظم، درشت و متخلخل که در آن نور تصادفی باعث ایجاد رنگ آنها می شود.

از لحاظ تئوری، این رنگ‌ها باید بسیار پایدار و مقاوم در برابر نور باشند که یک رویا برای شیمیدانان رنگ و هنرمندان محسوب می شوند وشاید از این لحاظ، آنها بتوانند چرخه بازی را به نفع خود تغییر دهند!

آبی کوانتومی

جیسون هارتلاو، مدیر عامل شرکت Quantum Dot Leader Nanosys در سخنرانی خود در سمپوزیوم تاریخ، فناوری و تحقیقات رنگ آبی در موزه هراکلیدون آتن در سال ۲۰۱۹ این سوال را مطرح کرد: «چه می‌شود اگر رنگدانه‌ها به‌جای جذب و انعکاس نور، به طور فعال نور ساطع کنند؟

نوع جدیدی از فناوری نانو به نام نقاط کوانتومی در حال تغییر روش کار هنرمندان با رنگ و نور است. نقاط کوانتومی نانوکریستال‌های کوچکی هستند – ۱۰۰۰۰ بار باریک‌تر از موی انسان – که می‌توانند به طور فعال نور را در هر رنگی در طیف مرئی ساطع کنند. نقاط کوانتومی رنگ بسیار خالصی دارند که آنها را به خالص ترین فسفرهای رنگی تبدیل می کند که یافت می شوند. این ماده جدید هیجان انگیز هنرمندان را قادر می سازد تا شیوه جدیدی از بیان را کشف کنند – نقاشی با نور.

رنگدانه های تابش نور، امکانات هنری جدیدی را برای ترکیب رنگ های منحصر به فرد و دستکاری ادراکی شگفت انگیز از طریق اختلاط نور افزودنی باز می کنند. هنرمند اولگا الکسوپولو در حال حاضر با نقاط کوانتومی کار می کند. تماشای اینکه چگونه نقاط کوانتومی در طول زمان تکامل می‌یابند و جامعه هنری چگونه از آن‌ها برای خلق آثاری استفاده می‌کند (که احتمالاً در حال حاضر حتی تصورش را هم نمی‌کنیم) جالب خواهد بود.

نتیجه

تولید رنگدانه های آبی طبیعی و مصنوعی در گذر زمان و فراز و نشیب های آن، دریچه ای به رشد انسان در طول اعصار است، با امید به آینده. به نظر می‌رسد که ما در انتهای کشف همه چیز درباره آبی نیستیم، بلکه در مسیر کشف این رنگ قرار داریم. بنابراین، دفعه بعد که به آسمان آبی بی پایان یا اقیانوس وسیع نگاه می کنید، هنرمند درونی شما متوجه خواهد شد که آیا واقعاً یک رنگدانه آبی را می بیند!

منابع

The history of blue pigments in the Fine Arts — painting, from the perspective of a paint maker, Steven Patterson, ournal & Proceedings of the Royal Society of New South Wales, vol. 153, part 2, 2020, pp. 164–۱۷۹. ISSN 0035-9173/20/020164-16

https://blog.artweb.com/art-and-culture/color-blue-art-history/