انواع رنگ های هنری

اگر می خواهید کار نقاشی را آغاز کنید و نمی دانید که چه تکنیکی را انتخاب کنید؟ و یا اینکه نمی دانید که از چه نوع رنگی استفاده نمائید؛ و یا شروع به نقاشی کردن نموده اید اما هنوز درخصوص استفاده از نوع رنگ تردید دارید می بایست در مورد انواع رنگ ها و تکنیک های نقاشی بیشتر بدانید و سعی کنید مفاهیم مربوط به رنگ و رنگدانه را یاد بگیرید تا یک راهنما برای شروع کار نقاشی و ادامه آن داشته باشید. در این مقاله نخست به اجزای تشکیل دهنده رنگ پرداخته و پس از آن به معرفی ویژگی انواع رنگ های هنری برای نقاشی می پردازیم.

رنگ چیست؟

برای اینکه بدانیم رنگ چیست در ابتدا می بایست به شناخت اجزای تشکیل دهنده رنگ بپردازیم چرا که آنچه که در حقیقت باعث می شود که یک ماده رنگی، رنگی بنظر برسد به رنگدانه آن وابسته است و در صحبت های عامیانه این دو بجای هم بکار برده می شوند. اما بایستی این را بدانید که تفاوت آشکاری مابین رنگ و رنگدانه وجود دارد که در اینجا آن را ذکر می نمائیم.

تفاوت رنگ و رنگدانه

قبل از شروع توضیح درخصوص رنگ بهتر است که که با واژگان و ادیبات این موضوع آشنا شویم. در زبان فارسی رنگ بصورت یک مفهوم کلی و عام و در معنای خاص تر خود همان ماده ی رنگی است که با آن نقاشی می کنیم که آن نیز با رنگدانه تفاوت دارد. رنگدانه جزء رنگی موجود در رنگ است که بر اساس جذب طیف خاصی از نور به رنگ نوری که آن را بازتاب می دهد دیده می شود. در واقع کوچکترین جزء تشکیل دهنده رنگ، رنگدانه است که با ترکیب موادی مانند بایندر و حلال به رنگ و قابل استفاده توسط قلم مو تبدیل می شود.

اجزای تشکیل دهنده رنگ

۱- رنگدانه

همانطور که گفتیم هر رنگدانه به رنگ نوری که آن را بازتاب می دهد دیده می شود. رنگدانه ماده اصلی و رنگی تشکیل دهنده رنگ است. در حقیقت اگر یک رنگ را به اجزای تشکیل دهنده آن تجزیه نمائیم کوچکترین جزء که قابل تجزیه نمی باشد همان رنگدانه است. یک رنگدانه باید نسبت به موادی که قرار است به آن رنگ دهد، از خاصیت رنگدهی بالایی برخوردار باشد. همچنین در برابر نور مرئی مقاوم بوده و فرار نباشد. رنگدانه ها بنا بر مواد تشکیل دهنده آن محلول یا نامحلول در آب می باشند. برای تمایز رنگدانه ها آنها را با شماره ای بنام شماره پیگمنت شناسایی می نمایند. بعنوان مثال PB29  (Pigment Blue 29) رنگدانه آبی اولترامارین مصنوعی است که با شماره ۲۹ در میان رنگدانه های آبی شناسایی می شود.

طبقه بندی رنگدانه ها بر اساس مواد تشکیل دهنده

با نگاهی به تاریخچه ساخت رنگدانه ها متوجه می شویم که رنگدانه های مورد استفاده در رنگ های هنری آلی یا غیر آلی هستند. رنگدانه های غیرآلی که همگی از مواد معدنی هستند، از دوران باستان مورد استفاده قرار گرفته اند و قدمت آنها گاه به دهها هزار سال می رسد. بیشتر آنها از مواد معدنی و خاک استخراج می شوند، مانند گروه رنگدانه های خاکی (سیه نا و اکر) و رنگدانه های تیتانیوم، کربن، اولترامارین، کبالت و کادمیوم نیز به این دسته تعلق دارند. با پیشرفت علم شیمی بسیاری از این رنگدانه ها به صورت مصنوعی تولید شدند. اما این رنگدانه ها بدلیل هزینه بالای تولید، در مواردی عدم مقاومت و پایداری در برابر شرایط محیطی مانند رطوبت، گرما، نور خورشید و سمی بودن کم کم و با گذشت زمان جای خود را به رنگدانه های جایگزین که از مواد آلی ساخته می شدند، دادند.

رنگدانه های آلی ریشه در قرن نوزدهم دارند. تولید صنعتی در آغاز قرن بیستم به دلیل فرآیندهای جدید تولید در شیمی آلی توسعه یافت. این رنگدانه‌های مصنوعی به گروهی مهم در تولید رنگ‌های هنرمندان تبدیل شده‌اند و سایه‌های روشن و درخشانی با شدت زیاد و پایداری و ماندگاری عالی در نور ایجاد می‌کنند. دامنه تولید رنگ های آلی (ارگانیک) به طور مداوم درحال گسترش است و اکنون علاوه بر خانواده تالوسیانین ها Phthalocyanines و نفتول ها Naphtols، ترکیبات آزو Azo، دیوکساسین ها Dioxacines و پیرول ها Pyrroles، آنتراکینیون ها Antraquiniones و کویناکریدون ها Quinacridones نیز به آنها افزوده شده اند.

رنگدانه های معدنی

از معروفترین رنگدانه های معدنی می توان رنگدانه های ذیل را نام برد:

رنگدانه های کادمیوم

رنگدانه های کروم

رنگدانه های کبالت

رنگدانه های ترکیبات مس

رنگدانه های اکسید آهن

رنگدانه های سرب

رنگدانه های منگنز

رنگدانه های جیوه

رنگدانه های تیتانیوم

رنگدانه های روی

رنگدانه آلومینیومی

رنگدانه های کربن

رنگدانه های اولترامارین مبتنی بر سولفور

Cadmium pigments: cadmium yellow, cadmium red, cadmium green, cadmium orange, cadmium sulfoselenide

Chromium pigments: chrome yellow and chrome green (viridian)

Cobalt pigments: cobalt violet, cobalt blue, cerulean blue, aureolin (cobalt yellow)

Copper pigments: Azurite, Han purple, Han blue, Egyptian blue, Malachite, Paris green, Phthalocyanine Blue BN, Phthalocyanine Green G, verdigris

Iron oxide pigments: sanguine, caput mortuum, oxide red, red ochre, yellow ochre, Venetian red, Prussian blue, raw sienna, burnt sienna, raw umber, burnt umber

Lead pigments: lead white, cremnitz white, Naples yellow, red lead, lead-tin-yellow

Manganese pigments: manganese violet, YInMn blue

Mercury pigments: vermilion

Titanium pigments: titanium yellow, titanium beige, titanium white, titanium black

Zinc pigments: zinc white, zinc ferrite, zinc yellow

Aluminum pigment: Aluminum powder

Carbon pigments: carbon black (including vine black, lamp black), ivory black (bone charcoal)

Ultramarine pigments (based on sulfur): ultramarine, ultramarine green shade

Barium: barium white (lithopone)

Biological and organic

Biological origins: alizarin, gamboge, cochineal red, rose madder, indigo, Indian yellow, Tyrian purple

Non biological organic: quinacridone, magenta, phthalo green, phthalo blue, pigment red 170, diarylide yellow

رنگدانه های آلی

همانطور که عنوان شد رنگدانه  های آلی دسته ای دیگر از رنگدانه ها هستند که به دو دسته طبیعی و مصنوعی Synthetic تقسیم می‌شوند. امروزه، بیشتر رنگدانه ‌های آلی مورد مصرف مصنوعی هستند. این رنگدانه ها زنجیره و حلقه‌های کربنی دارند و مرکب از مواد آلی شیمیایی هستند که بر روی هسته ­ای از هیدورکسید آلومینیم رسوب کرده­ اند.

ویژگی رنگدانه ‌های آلی

از بارزترین ویژگی های رنگدانه ‌های آلی، براقی و رنگ درخشان آن ها است. دما را ۲۰۰ تا ۳۰۰ درجه سانتی‌گراد تحمل می‌کنند و دوام و پایداری کمتری نسبت به رنگدانه معدنی دارند. عمق رنگی بالایی دارند و معمولا شفاف هستند. در محیط‌های اسیدی و بازی مقاوم هستند و به محیط زیست صدمه نمیزنند. به علاوه، مقاومتشان نسبت به پس دادن رنگ عالی است. جالب است بدانید رنگدانه ‌های آلی رنگ های سیاه و سفید را شامل نمی‌شوند. به طور کلی این رنگدانه  ها در صنایعی چون رنگ سازی، کاغذ، پلاستیک، پارچه، رنگ  های هنری و سرامیک کاربرد دارند.

۲- بایندر Binder

جزء اصلی دیگر رنگ ماده ای است که باعث چسبیدن رنگدانه به سطوح و به یکدیگر می شود. بایندر یا ماده چسبنده رنگ درحقیقت یک پلیمر است که با عنوان رزین به آن اشاره می شود و باعث چسبندگی رنگ می شوند. رنگ ها بر مبنای بایندر یا رزین بکار رفته در آنها به رنگ های پایه آب، روغن و الکل تقسیم می شوند.

۳- پرکننده Filler 

یکی از اجزای تشکیل دهنده رنگ می باشد که خواص زیادی مانند چگالی، خمیری شدن، ضد اسیدی و کنترل جذب رطوبت را به آن می بخشد مانند کربنات کلسیم، تالک، کائولین ، میکا، باریت

۴- حلال

حلال رنگ که باعث روان و مایع شدن رنگ شده و کمک به مخلوط شدن دو جزء دیگر می نماید.

۵- سایر افزودنی ها

مانند کاتالیست ها، اکستندر، خشک کننده، دیسپرسانت، سیلیکون، مواد ضدباکتری و قارچ و …

انواع رنگ هنری

رنگ نقش بسیار مهمی در یک اثر هنری ایفا می کند و از مولفه های اصلی آن می باشد بطوریکه به عقیده برخی از نقاشان، کشیدن یک تابوی نقاشی بدون رنگ ممکن نمی باشد. از این روی هنگامی که می خواهید یک نقاشی خلق کنید قطعاً اولین گام تهیه لوازم نقاشی و مهمترین آنها تعیین جنس مواد رنگی مورد نیازمان خواهد بود. برای تعیین جنس رنگی که بکار می بریم می بایست این را در نظر بگیریم که رنگ ها بر اساس بایندر بکار رفته در آنها به رنگ های اکریلیک، روغنی، پلاستیک، گواش ، آبرنگ، ویترای و اکولاین دسته بندی می شوند. در ادامه هر کدام از این رنگ ها را معرفی می نمائیم.

رنگ روغنی

تاریخچه این رنگ به قبل از دوره رنسانس باز می گردد. ساخت این رنگ را به نقاش معروف ون ایک در دوران طلایی هلند یا رنسانس فلاندری نسبت می دهند. در آن زمان پالت نقاشان به ۱۵ رنگ محدود بود. اما رنگدانه ها بطور گسترده در دسترس قرار گرفتند. در زمان رامبراند، در قرن هفدهم رنگدانه ها در آسیاب ، پودر می شدند. جایی که سنگ های بزرگ که توسط آسیاب های بادی کار می کردند مواد معدنی را خرد کرده وسپس با روغن بذر کتان (بزرک) مخلوط می کردند.

در واقع روغن بکار رفته بعنوان ماده چسبنده (بایندر) در رنگ روغن، از روغن بزرک، روغن کتان و یا روغن دانه خشخاش و …  می باشد.  رنگ هایی هستند که پایه آن روغنی بوده و حلال آن تینر می باشد. رزین بکار رفته در این نوع رنگ از نوع آلکیدی می باشد. با استفاده از مواد آلی (روغن بزرک) می توان این رنگ ها را رقیق نمود و برای شستن و تمیز کردن آن می توان از مشتقات تینر استفاده نمود. مشخصه اصلی رنگ روغن خشک شدن آن به آهستگی می باشد. این امر به هنرمندان این امکان را می دهد که بتوانند اصلاحاتی را در طی فر ایند خشک شدن انجام دهند. همچنین می توانند چندین لایه رنگ بر روی هم قرار دهند و به کار خود عمق و غنا ببخشند. وقتی که کار خشک شود ضدآب می باشد.

رنگ پلاستیکی و اکریلیک

از رنگ هایی که پایه آنها آب می باشد می توان رنگ های پلاستیکی و رنگ اکریلیک را نام برد. رزین بکار رفته در این نوع رنگ ها به ترتیب رزین پلی ونیل استات و پلیمراکریلیکی می باشد. دیگر مواد تشکیل دهنده رنگ اکریلیک روغن های سیلیکون، تثبیت کننده ها، حجم دهنده ها و صابون های فلزی می باشند. رنگ اکریلیک اولین بار در سال ۱۹۵۰ میلادی بصورت تجاری در دسترس عموم قرار گرفت.

از ویژگی های رنگ اکریلیک این است که خیلی زود خشک می شود و با توجه به خاصیت بی بو بودن و کم ضرر بودن برای سلامتی انسان در میان هنرمندان به محبوبیت رسیده است. هنگامی که خشک می شود انعطاف، نفوذ ناپذیری در برابر آب و دوما خود را حفظ می کند. در واقع باتوجه به اینکه زمان برای انسان مدرن اهمیت زیادی یافته است نیاز به رنگی بود که سریعتر از رنگ روغن خشک شود و آثار آن بر روی قلم مو راحت تر پاک شود. برای همین رنگ اکریلیک ابداع گردید تا نیاز نقاشان پس از مدرنیسم را برطرف نماید. هنرمندان دیووار نگار مکزیکی مانند دیگو ریورا و جکسون پالاک و اندی وارهول از این رنگ بهره زیادی گرفته اند. به واسطه قابلیت استفاده زیاد، طول عمر، کیفیت چسبندگی و آلودگی شیمیائی کمتر اکریلیک برای صنایع دستی و کلاژ استفاده می گردد.

آبرنگ Watercolor

از دیگر رنگ های برپایه آب، آبرنگ می باشد که باتوجه به شفافیت و سهولت استفاده از آن در میان برخی هنرمندان محبوبیت دارند. برای تهیه آبرنگ از رنگدانه و یک ماده چسبنده قابل حل در آب (معمولاً صمغ عربی) بعنوان بایندر استفاده می نمایند. تاریخچه استفاده از آن به مصر باستان باز می گردد اما آبرنگ بطور گسترده توسط آلبرشت دورر نقاش آلمانی (۱۴۷۱-۱۵۲۸) بکار گرفته شد. نقاشان دیگری مانند وان دایک از ان برای طرح های اولیه و کپیه استفاده می نمودند.

با توجه به خاصیت شفافیت آبرنگ با بکار بردن آن بصورت چندین لایه، رنگ زیرین آن دیده می شود. در آبرنگ از مقوای مخصوص ۱۰۰ کتان استفاده می نمایند چرا که آب مقواهای عادی را چروک می نماید. در آبرنگ از خاصیت فرو رفتن آب و رنگ بهره گرفته و افکت های جذابی پدید می آوردند. در مقاله لوازم مورد نیاز برای آبرنگ بطور مفصل ابزار لامز برای نقاشی آبرنگ توضیح داده شده است که پیشنهاد می گردد آن را مطالعه فرمائید. انواع مختلفی از آبرنگ در بازار وجود دارند که بنابر نوع استفاده می توان آنها را تهیه کرد . آبرنگ های قرصی و تیوپی. باتوجه به اینکه در آبرنگ و گواش از رنگ ها بصورت رقیق شده با آب استفاده می نمائیم، میزان مقاومت رنگ ها در برابر نور در آنها کاهش می یابد.

 گواش Gouache

گواش یک نوع آبرنگ مات می باشد که با ترکیب رنگدانه های آبرنگ با صمغ عربی یا دکسترین زرد ساخته می شود اما نسبت صمغ عربی به رنگدانه بیشتر می باشد برای همین خاصیت پوشانندگی بالاتری دارد. رنگ های با کیفیت تر حاوی رنگدانه بیشتری هستند. یک پرکننده سفید اضافی مانند گچ به گواش افزوده می شود و آن را سنگین تر و مات تر می کند. برای همین استفاده از لایه های زیاد روی هم باعث ترک خوردن رنگ می شود. از دیگر مواد بکار رفته در ساخت گواش گلیسرین می باشد که باعث می گردد رطوبت آن حفظ شده و از ورود و رشد باکتری ها جلوگیری شود.

باتوجه به مواد بکار رفته در آن گواش زود خشک می شود و چون دارای ضخامت بیشتری از آبرنگ بوده و قابل کنترل است مناسب برای کشیدن پوستر، کلاژ، تصویرسازی  و نقاشی های کمیک می باشد. همچنین بدلیل ارزان بودن و سهولت استفاده کودکان و نوآموزان استفاده زیادی از آن می نمایند. قلم موهای مورد استفاده برای گوواش همان قلم موهای ابرنگی می باشد و بهترین مقوا برای ان هم مقوای مناسب آبرنگ می باشد. با این حال آن را می توان روی سطوح چوبی ، کارتن و مقواهای سنگین بکار برد. گواش ها بصورت تیوبی، مدادی و قوطی بفروش می رسند.

یکی از نقاشانی که بهره زیادی از گواش برده است هانری ماتیس می باشد.

رنگ های جوهر الکلی (اکولاین)  Ecoline

این رنگ ها بر پایه اتانول و دیگر الکل ها ساخته می شوند و از مواد رنگین آلی برای رنگدهی آن استفاده می شود. بدلیل فرار بودن الکل به سرعت خشک شده و استفاده از آنها افکت های جذاب و خاصی را بوجود می آورد. این جوهر رنگ ها در مواد حلالی مانند الکل ها، استون ها، تینرها و … به خوبی پخش می شوند و رنگ یکنواختی تولید می کنند اما بدلیل ناسازگاری با انواع رزین ها بصورت یکنواخت در آن پخش نمی شوند که از آن برای ایجاد طرح های میکروبی و سلولی و نقاشی های آبستره استفاده می کنند.

از خواص رنگ های جوهر الکلی می توان به شفاف بودن ان اشاره کرد. الکلی که برای حلال این نوع رنگ استفاده می کنید می بایست خلوص بیش از ۹۶ درصد داشته باشد. این رنگ ها خاصیت فرار دارند و خیلی سریع  روی رزین و هاردنر حرکت می کنند. برای ایجاد افکت های جذاب از قطره چکان بایستی استفاده گردد.

از بزرگترین کمپانی های تولید رنگ های هنری می توان شرکت های زیر را نام برد:

وینزور winsor & newton

آمستردام

اشمینک  Schminke

لکوئیتکس Lequitex

ونگوگ

مایکل هاردینگ Michael harding

مایمری Maimeri

دانیل اسمیت Daniel Smith

رامبراند Rembrandt

اولد هالند Old Holland

وازاری vasari

ام گراهام MGraham در اکریلیک

سن پترزبورگ St Petersburg

لوکاس Lukas

هالبین Holbein

شین هان Shinhan

کادنس (محصول کشور ترکیه) Cadence

وستا (ایران)