آبی پروس

آبی پروس (رنگدانه شماره PB27)، آبی سنتی در نقشه ها، رنگی تیره با قدرت رنگدهی زیاد و اولین رنگدانه مصنوعی مدرن است. استفاده فراوانی در صنعت چاپ و بخصوص جوهر خودکارآبی دارد وبه عنوان پادزهر برای انواع خاصی از مسمومیت با فلزات سنگین استفاده می شود. تأثیر آن را می‌توان در بخشی از تاریخ هنر مشاهده کرد – این رنگدانه مشخصه دوره آبی پیکاسو است، در میان نقاشان دوره‌های باروک و روکوکو مورد علاقه بود، و این رنگی است که از واکنش نمک های آهن در حالت اکسیداسیون (نمک های آهنی) با فروسیانید پتاسیم تولید می‌شود.

تاریخچه آبی پروس

رنگ آبی پروس به طور تصادفی در سال ۱۷۰۴ ایجاد شد. روایت های مختلفی در مورد داستان تولید رنگ وجود دارد، اما جالب ترین آنها از پزشک آلمانی گئورگ ارنست استال (۱۶۵۹-۱۷۳۴)Georg Ernst Stahl است. او می گوید که یک سازنده رنگدانه در برلین به نام دیزباخ John Jacob Diesbach در حال ساخت دسته ای از رنگدانه های قرمز Lake  با استفاده از پتاس، حشرات کوشین له شده و سولفات آهن بود. پس از تمام شدن پتاس، او برای خرید مقداری دیگر نزد داروساز محلی رفت. اما داروساز بجای آن خون خشک شده گاو به او داد. زمانی که او سعی کرد رنگدانه قرمز خود را بسازد، به جای آن رنگدانه آبی تیره ایجاد کرد. بنابر این رنگ آبی جدیدی تولید گردید که در ابتدا با نام آبی برلین شناخته می شد. اما بتدریج جایگزین رنگ گران قیمت آبی لاجورد گردید.

آبی پروس در سال ۱۷۰۹ توسط اولین تاجر آن ” Preussisch blau” نامگذاری شد که تا به امروز باقی مانده است. در سال ۱۷۲۴، سرانجام یک شیمیدان انگلیسی جان وودوارد ، فرمول این رنگدانه را از انحصار خارج نموده و آن را منتشر کرد.

مقبره مسیح ، که در سال ۱۷۰۹ توسط پیتر ون در ورف ساخته شده است، قدیمی ترین نقاشی شناخته شده است که در آن از آبی پروس استفاده شده است. در سال ۱۷۱۰، نقاشان دربار پروس مشتاقانه از رنگدانه استفاده می کردند ( پادشاهی پروس بین سال های ۱۹۱۹-۱۷۰۱ در شمال اروپا و منطقه آلمان و لهستان حکمرانی می کرد)  و کمی بعد، آبی پروس راهی پاریس شد، جایی که آنتوان واتو و بعدها جانشینانش نیکلاس لانکرت و ژان باتیست پاتر از آن در نقاشی های خود استفاده کردند.

آبی پروس یک رنگدانه توسعه یافته بسیار مهم بود. از زمانی که مصریان باستان آبی مصری را اختراع کردند، این اولین رنگدانه آبی مصنوعی بود که اختراع شد. پیشرفت‌های بزرگ بعدی – آبی کبالت و آبی اولترامارین مصنوعی – بیش از یک قرن بعد اتفاق افتاد. نقاشان اروپایی قبلاً از تعدادی رنگدانه مانند رنگ نیلی، اسمالت و بنفش تیری استفاده کرده بودند که تمایل به محو شدن دارند. نقاشان ژاپنی و هنرمندان چاپ چوب به همین ترتیب تا زمانی که شروع به واردات آبی پروس از اروپا کردند، به رنگدانه آبی با ماندگاری بالا دسترسی نداشتند.

سلستینا، پابلو پیکاسو، ۱۹۰۴، رنگ روغن روی بوم

آبی پروس در چاپگری ژاپنی

در حالی که رنگ آبی پروس با اشتیاق توسط نقاشان اروپایی پذیرفته شد، این هنرمندان ژاپنی بودند که مسلماً از قابلیت های توناژ آن بهترین استفاده را کردند. در قرن نوزدهم ژاپن از طریق شیوه چاپ چوبی aizuri-e، که در آن تصویر عمدتاً به رنگ آبی چاپ می‌شود، در مرکز صحنه قرار گرفت. Aizuri-e به طور سنتی از جوهر نیلی Indigo استفاده می‌کرد، اما آبی پروسی مقاومت نوری بیشتر و رنگ‌های غنی‌تری داشت. مشهورترین هنرمند در این سبک بدون شک Katsushika Hokusai (1760-1849) است. معروفترین آثار او مجموعه ۳۶ چشم انداز از کوه فوجی تقریباً به طور کامل با جوهر آبی پروس ساخته شده است.

کاجیکازاوا ، کاتسوشیکا هوکوسای از سری سی و شش نما از کوه فوجی (۱۸۳۰)

چاپ چوبی روی کاغذ، ۲۶.۲ x 38.7 سانتی متر

کاربردهای آبی پروس

آبی پروس از آنجایی که به راحتی ساخته می شود، ارزان قیمت و غیرسمی است و شدت رنگ زیادی دارد، کاربردهای زیادی را به خود جلب کرده است. این ماده خیلی زود پس از اختراع خود به عنوان رنگدانه مورد استفاده قرار گرفت و تقریباً بلافاصله به طور گسترده در رنگ های روغنی، آبرنگ و رنگرزی استفاده شد. کاربردهای غالب برای تولید رنگدانه ها است: سالانه حدود ۱۲۰۰۰ تن آبی پروس برای استفاده در جوهرهای سیاه و آبی تولید می شود . انواع رنگدانه های دیگر نیز حاوی این ماده هستند. آبی مهندسی که برای نقشه کشی بکار می رود از این رنگدانه است .

از آغاز قرن هجدهم، آبی پروسی غالب رنگ کت یکنواختی بود که توسط پیاده نظام و هنگ های توپخانه ارتش پروس می پوشیدند . در طول تاریخ آبی پروسی در کت و شلوار مردانه ، لباس نظامی، لباس دربار انگلستان و لباس پیاده روی استفاده شده است. آبی پروس فقط به نقاشی ها و رنگ های پارچه محدود نمی شد. این رنگ در چندین مکان، هم در رنگ و هم در کاغذ دیواری اتاق خانه برایتون شاهزاده ولز، کشف شده است، و جایگاه دائمی خود را در مد Regency ثابت کرده است. همچنین در برخی موارد آرایشی نیز از آن استفاده می گردد.

چاپ آبی

یکی از مهمترین کاربردهای استفاده از آن در چاپ آبی بود.  حتی زمانی که کپی‌های کربنی و ماشین‌های کپی اختراع شدند، نقشه‌های فنی و معماری در مقیاس بزرگ هنوز برای مدتی به این روش تکثیر می‌شدند. برای هرکسی که از نمایشگاه فروش ماشین‌ بازدید کرده است، آبی پروس با روغن به‌عنوان «آبی نشان‌دهنده» یا «آبی مهندسی» مخلوط می‌شود تا نقاط بلند یا مناطقی را که هنگام «جفت شدن» قطعات دستگاه ساییده می‌شوند، نشان دهد.

آثار هنری

هنرمندان متعددی از این رنگ در آثار خود استفاده کرده اند . فقط به آسمان آبی حیاط سنگ تراش Canaletto ، دوره آبی پیکاسو، رنگ های پس زمینه بی قرار تابلوی جیغ The Scream اثر ادوارد مونک یا بوم نقاشی های ونسان ون گوگ نگاه کنید که اغلب  از آبی پروس استفاده کرده اند.

در پزشکی

در پزشکی، آبی پروس خوراکی به عنوان پادزهر برای انواع خاصی از مسمومیت با فلزات سنگین ، به عنوان مثال، توسط تالیوم (I) و ایزوتوپ های رادیواکتیو سزیم استفاده می شود . این درمان از خواص تبادل یونی و میل ترکیبی بالای ترکیب برای کاتیون‌های فلزی « نرم » استفاده می‌کند .این دارو در فهرست داروهای ضروری سازمان جهانی بهداشت ، مهم ترین داروهای مورد نیاز در یک سیستم بهداشتی پایه قرار دارد .

رنگرزی

قبل از استفاده از رنگ آبی پروس برای رنگ لباس، هم از گیاه نیل و هم از وسمه برای رسیدن به سایه مشابه استفاده می شد. واردات نیل به ویژه گران بود و کشاورزان در انگلستان از اواسط دهه ۱۷۰۰ شروع به پرورش آن در خانه کردند. با این حال، کشف رنگ آبی پروس به عنوان یک رنگ مصنوعی، اتکا به محصولات وارداتی را کاهش داد. آبی به‌ویژه مد شده بود و با جنگ‌های زیادی که توسط نیروی دریایی بریتانیا در آن زمان انجام می‌شد، تولیدکنندگان برای تولید آن تحت فشار قرار گرفتند.

تولید اسید جدید

بسیار عجیب است در حالی که آبی پروس به عنوان یک پادزهر نجات دهنده برای مسمومیت با فلزات سنگین استفاده می شود، هنگامی که با اسید و کمی گرما ترکیب می شود، سیانید پایان دهنده زندگی می دهد. در سال ۱۷۵۲، شیمیدان فرانسوی پیر جی. مکور گام مهمی را انجام داد که نشان داد رنگ آبی پروس می تواند به نمک آهن و اسید جدید تبدیل شود که می تواند برای بازسازی رنگ مورد استفاده قرار گیرد. اسید جدید، سیانید هیدروژن، در نهایت به دلیل مشتق شدن از آبی پروس در زبان انگلیسی به عنوان اسید پروسیک شناخته شد. شیمیدان فرانسوی ژوزف لوئیس گی لوساک نام سیانید را از کلمه یونانی باستان κύανος ( kyanos ، “آبی” / “فیروزه ای”) به دلیل رنگ آبی پروسی آن نامگذاری کرد .

چرا رنگدانه PB27 در بیشتر مجموعه های اکریلیک دیده نمی شود؟

رنگ آبی پروس در طیف وسیعی از جوهرهای چاپی برجسته گنجانده شده است، که نشانه ای از تاریخ نمادین آن در چاپ بلوک چوبی است. همچنین در اکثر طیف های رنگ روغن و آبرنگ یافت می شود. با این حال، رنگدانه اصلی به ندرت در رنگ های اکریلیک یافت می شود. این به دلیل حساسیت آبی پروس به مواد قلیایی است و به یک چسبنده نیاز دارد که در محدوده pH 7 یا کمتر باشد. روغن بزرک و صمغ عربی (بایندرهای رنگ روغن و آبرنگ) هر دو کمی اسیدی هستند. امولسیون پلیمری اکریلیک، از سوی دیگر، یک محیط قلیایی است. اگر به دنبال اکریلیک آبی پروس هستید، طیف های زیادی وجود دارد که رنگ را با مخلوطی از رنگدانه ها بازسازی می کند. مثلا:

رنگ آبی پروس برند گلدن  – آبی تالو، ایوری بلک Ivory Black و بنفش دیوکسازین.

آبی پروس در برند Lascaux Studio  – آبی تالو و سیاه کربنی carbon black

آبی پروس در برند اشمینک Schmincke  – آبی ایندانترون Indanthrone Blue، آبی تالو و سیاه کربنی

Old Holland New Masters – آبی تالو ، سبز تالو و قرمز آنتراکینون Anthraquinone Red

یک استثنا وجود دارد – برند اکریلیک Matisse Derivan دارای رنگ آبی پروسی اصیل با شماره رنگدانه PB27 است. به نظر می رسد که آنها کار زیادی برای آزمایش فرمول های مختلف رنگ انجام داده اند و این سوال باقی می ماند که چرا سایر برند های اکریلیک این کار را انجام نداده اند. پاسخ می تواند در موضوع بحث برانگیز ماندگاری آبی پروس نهفته باشد.

PB27 در سایر تکنیک ها چقدر دائمی است؟

با وجود استفاده از این رنگدانه برای کلاسورهای روغنی و آبرنگ ، آبی پروس از شهرت نسبتا بدی برخوردار است. بلافاصله پس از اختراع آن مشخص شد که وقتی در معرض نور قرار می گیرد یا با رنگدانه های قلیایی خاصی مخلوط می شود، ناپایدار و مستعد محو شدن است. در طول قرن‌های بعد، بسیاری از تولیدکنندگان مختلف رنگدانه هایی با استانداردهای پائین تر می‌ساختند، بنابراین هنگامی که رنگدانه‌های تالوسیانین در اواسط قرن بیستم معرفی شدند، بسیاری از هنرمندان خیالشان راحت شد که رنگ آبی پروسی را که بالقوه مشکل‌ساز است، به نفع رنگدانه‌های قابل اعتماد مقاوم در برابر نور مانند آبی تالو، رها می کنند. رنگ آبی تالو بسیار شبیه بوده و دارای محدوده توناژ گسترده، ته رنگ سبز و قدرت ته رنگ قوی است (با این حال، آبی تالو در مقایسه با آبی پروسی پر جنب و جوش تر است).

تولید رنگدانه PB27 طی ۱۰۰ سال گذشته بارها تغییر نموده است. راه های زیادی برای بهبود ماندگاری رنگدانه وجود دارد – برای مثال، رنگدانه با ذرات بزرگتر، در تست های پایداری نور بهتر عمل می کند. با این حال، ماندگاری آبی پروس در ابهام است. تولیدکنندگان رنگ معمولاً آن را به‌عنوان «عالی» یا «بسیار خوب» درج می‌کنند، اما این تست‌های مقاومت نوری استاندارد صنعتی لزوماً منعکس‌کننده واقعیت نیستند – آزمایشات مستقل انجام شده توسط هنرمندان نشان می دهد که تنوع قابل توجهی در پایداری در برابرنور وجود دارد. Bruce MacEvoy از Handprint طیفی از آبرنگ‌های آبی پروس را آزمایش کرد و متوجه شد که برخی از آنها کمی محو شده‌، برخی به‌طور اساسی و برخی به سختی تغییر کرده‌اند.

آنچه واضح است این است که آبی پروس وقتی با رنگدانه سفید مخلوط می شود بیشتر مستعد محو شدن است. طبق مطالعه گالری ملی لندن، علت این است که افزودن رنگ سفید باعث افزایش انعکاس نور در لایه رنگ می شود. جالب اینجاست که رنگ آبی پروس که محو شده است پس از نگهداری موقت در فضایی تاریک با جریان هوای خوب، رنگ خود را بازیابی می کند. بنابر این برخی از موزه ها مجموعه های نمایش داده شده خود را می گردانند تا اطمینان حاصل کنند که آثار حاوی آبی پروس فرصتی برای بهبودی دارند. رنگ آبی پروس که محو شده است پس از نگهداری موقت در یک فضای تاریک با جریان هوا خوب، رنگ خود را بازیابی می کند. آبی پروس در رنگ روغن بسیار سریع خشک می شود که یک امتیاز برای آن محسوب می شود.

ترکیب رنگ ها با آبی پروس

آبی پروس واقعاً  رنگ های ترکیبی خارق‌العاده می سازد. سبز هایی که با زرد لیمویی درست می کند تقریباً نئونی هستند – انواعی که به ندرت در طبیعت یافت می شوند و نور مصنوعی فلورسنت را تداعی می کنند. از سوی دیگر، نیکل آزو زرد، در ترکیب با این رنگ طیفی از سبز های طلایی و پاییزی را می سازد. ته رنگ سبز مشخص آبی پروس آن را به رنگ آبی جالبی تبدیل می کند که با هر قرمزی ترکیب شود. در ترکیب با قرمز هندی (رنگی با رنگدهی مشابه) رنگ مشکی ایجاد می کند که برای هنرمندانی که ترجیح می دهند از رنگ مشکی واقعی در پالت خود استفاده نکنند عالی است.

منابع

• jacksons_art: THE HISTORY OF PRUSSIAN BLUE (AND WHY YOU WON’T FIND IT IN MOST ACRYLIC RANGES) by Evie Hatch
• https://janeausten.co.uk/blogs/womens-regency-fashion-articles/prussian-blue