رنگدانه آبی شماره ۲۸ در مجموعه های رنگی، یک رنگدانه معدنی قدیمی محسوب می شود که با نام متداول و تجاری “آبی کبالت” شناخته می شود. این رنگدانه مقاوم یک نوع آبی سرد و نیمه شفاف و متمایز است که از آن می توان برای کشیدن آسمان و اشیاء بهره گرفت. همچنین برای ایجاد ترکیبات متنوع و جذاب رنگی از آن استفاده نمود. قدمت آن به ۲۶۰۰ سال پیش از میلاد مسیح رسیده و تاریخچه جالبی دارد که در ادامه به آن می پردازیم.
تاریخچه رنگ آبی کبالت
آبی کبالت، از تاریخچه‌ای بسیار طولانی برخوردار است. کانی های کبالت در طول هزاران سال به عنوان عامل ایجاد رنگ آبی در شیشه‌سازی و سفال‌گری به کار می‌رفته است. سفال‌های با جلای آبی رنگ که در مقبره‌های مصری یافت شده و قدمت آنها به ۲۶۰۰ سال پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد، دارای کبالت هستند. همچنین دانه‌های شیشه‌ای آبی رنگ گردنبند پیدا شده در شمال غرب ایران با قدمت ۲۲۵۰ سال پیش از میلاد مسیح نیز دارای کبالت است. گلدان‌های پورتلند موجود در موزه بریتانیا شواهدی دال بر استفاده از رنگدانه‌های کبالتی توسط شیشه‌گران یونانی در آغاز دوران مسیح دارند. کبالت همچنین در جام های شیشه‌ای در ویرانه‌های پمپئی و در چین از اوایل سلسله تانگ ۶۱۸ تا ۹۰۷ میلادی کشف شده است. این مواد در کارهای شیشه‌ای ونیزی هم در نیمه اول قرن ۱۵ دیده می‌شود. رنگدانه‌های آبی رنگ مرغوب که برای این منظور ایجاد شده‌اند را می‌توان با ذوب کانی اکسیدی کبالت با پتاس و سیلیس به دست آورد که ماده‌ای شیشه‌ای بنام اسمالت ایجاد می‌کند. با پودر کردن این ماده رنگدانه‌ها به دست می‌آید.
استفاده از آبی کبالت در نقوش ظروف چینی
سنگ معدن کبالت از اوایل سال ۲۰۰۰ قبل از میلاد به طور گسترده در غرب آسیا برای استفاده به عنوان رنگدانه مورد بهره برداری قرار گرفته است. یکی از استفاده های گسترده از آبی کبالت در تاریخ سرامیک چینی در زمان سلسله تانگ (۶۱۸-۹۰۷) یوان (۱۲۷۹-۱۳۶۸)، مینگ (۱۳۶۸-۱۶۴۴) و چینگ (۱۶۴۴-۱۹۱۱) می باشد. از ظروف چینی آبی و سفید برای مناسبت های خاص یا برای هدایای دیپلماتیک استفاده می شد. چینی چینگهوا (آبی و سفید) یکی از درخشان ترین آثار هنری چینی است.رنگ متمایز در سفال و چینی با لعاب آبی از سنگ معدن کبالت وارداتی از مسیر جاده ابریشم از ایران و از معادن قمصر کاشان می آمد که در آن زمان جزء کمیاب بود و فقط در مقادیر محدودی استفاده می شد. بعدها کبالت استخراج شده محلی، که با نسبت بالایی از منگنز متمایز می شود، استفاده شد. بنابراین احتمالاً اولین اجناس صادراتی سرامیک چینی برای جهان عرب ساخته شده است. این ظروف سفید را صنعتگران ایرانی کپی کردند، اما محصول خود را با تزئینات رنگارنگ غنی کردند.[۲]
آبی کبالت توسط سفالگران ایرانی قرن نهم برای تزئین لعاب قلیایی بی رنگ استفاده می شد. این لعاب ظروف تازه اختراع شده آنها را که از مخلوط کوارتز، خاک رس سفید و پتاس یا سودا ساخته می شد، می پوشاند. در قرن دهم، آنها همچنین از اکسید مس برای تولید لعاب فیروزه ای روشن استفاده کردند، یا منگنز را برای رنگ ارغوانی مایل به قرمز اضافه کردند. [۳] چینی ها، که سابقه طولانی در تولید اشیاء منحصراً برای اهداف صادراتی داشتند، در تطبیق کالاهای خود با ذائقه مشتریان خود استاد بودند. تصور می‌شود که صنعتگران چینی زمانی که از تمایل مشتریان خاورمیانه‌ای خود برای تزئینات آگاه شدند، شروع به استفاده از رنگ آبی کبالت روی اشیاء و ظروف چینی کردند. بعدها این ظروف چینی از طریق جاده ابریشم به اروپا نیز صادر گشت.
نامگذاری آبی کبالت
در قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی، در پی پیشرفت شایان توجه تکنولوژی متالورژی، کبالت در قالب مینا یا لاجورد تولید شد. نام اروپایی کبالت از سنگ معدن kobold گرفته شده است که در آلمان به معنای سنگ گوبلین است و به عنوان یک محصول جانبی در معادن مس یافت شد. هنگامی که ذوب می شد، آرسنیک سمی به دست می آورد و باعث می شد معدنچیان به شدت آن را دوست نداشته باشند و به همین دلیل نام بدی به آن داده شود. کوبولد در آلمانی به معنای ارواح یا غول زیرزمینی می باشد که در معادن است.
تولید گسترده آبی کبالت
برای اولین بار در سال ۱۷۳۵ یک دانشمند سوئدی به نام جورج برانت اثبات کرد که رنگ آبی به کار رفته در شیشه‌ها و کاشی‌ها حاوی کبالت است. در سال ۱۷۸۰، برگمان نشان داد که این فلز در واقع یک عنصر است. با این وجود، کبالت تا قرن بیستم استفاده محدودی داشت. در سال ۱۸۰۲، ال جی تنارد LJ Thénard از آثار برانت استفاده کرد و آن را بیشتر گسترش داد و رنگدانه آبی کبالت را برای نقاشی ایجاد کرد. او با الهام از لعاب های اکسید کبالت روی شیشه، نحوه استفاده از عنصر کبالت، اکسید آلومینیوم و اسید فسفریک را برای تولید رنگدانه کشف کرد. دولت فرانسه نقش فعالی در این توسعه ایفا کرد و پس از انقلاب به شدت به دنبال محصولات جدید برای کمک به اقتصاد خود بود.
در سال ۱۸۱۸ یک آبرنگ کار بنام جان وارلی John Varley این رنگ را در لیست رنگ های خود نوشت و از آن بعنوان رنگ جایگزین آبی اولترامارین برای نقاشی آسمان نام برد. چرا که روشن تر است.
این رنگ بدلیل پایدار زیاد در آن زمان مورد توجه هنرمندان زیادی قرار گرفت و استفاده از آن متداول گشت. نقاشان زیادی مانند ترنر، پیر اگوست رنوار، کلود مونه و پست امپرسیون ها نظیر ونگوگ آن را مورد استفاده قرار دادند. ونسان ون گوگ به برادرش تئو گفت: کبالت [آبی] یک رنگ الهی است و هیچ چیز به این زیبایی برای فضاسازی اطراف اشیا وجود ندارد. این رنگ بدلیل استفاده زیاد در نقاشی آسمان توسط ماکسفیلد پریش، گاهی بانام Parrish Blue بکار برده می شود.
رنگدانه آبی کبالت بسیار پایدار و مقاوم در برابر نور بوده و همچنین در ترکیب با دیگر پیگمنت ها بسیار سازگار می باشد و تحت تأثیر حرارت و اسیدهای غلیظ و قلیاها نیز قرار نمی گیرد. برای همین امروزه آبی کبالت به عنوان یک رنگ پایدار و مقاوم در ست های رنگی اکثر برندها یافت می شود.
منابع:
https://felezatonline.ir
